Rối loạn giấc ngủ: Nguyên nhân, triệu chứng & phương pháp điều trị

Rối loạn giấc ngủ là tình trạng khó đi vào giấc ngủ, duy trì giấc ngủ hoặc chất lượng giấc ngủ không được tốt. Mất ngủ không chỉ khiến chúng ta khó chịu tạm thời mà còn là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác. Nếu bạn thường xuyên gặp phải tình trạng khó ngủ, ngủ không sâu giấc, hãy đọc ngay bài viết này. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu nguyên nhân gây ra rối loạn giấc ngủ và các biện pháp khắc phục đơn giản, hiệu quả.

Rối loạn giấc ngủ là gì?

Rối loạn giấc ngủ (hay còn gọi là sleep disorder) là tình trạng gặp vấn đề về chất lượng, thời gian và thời lượng giấc ngủ, dẫn đến mệt mỏi và giảm khả năng hoạt động vào ban ngày. Rối loạn thức ngủ thường xảy ra cùng với các bệnh lý khác hoặc các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo lắng hoặc rối loạn nhận thức.

Rối loạn giấc ngủ xảy ra ngày càng phổ biến

Năm 1979, Hiệp hội Rối loạn giấc ngủ Hoa Kỳ công bố có đến hơn 100 loại rối loạn giấc ngủ được phân loại dựa trên triệu chứng, nguyên nhân và tác động sinh lý, tâm lý cũng các tiêu chí khác.

Phân loại rối loạn giấc ngủ

Nhìn chung, rối loạn giấc ngủ được chia làm 2 nhóm chính:

Nhóm 1: Những rối loạn liên quan đến chất lượng, số lượng và thời điểm khác nhau của giấc ngủ.
Nhóm 2: Những hiện tượng bất thường xảy ra trong giấc ngủ.

Các loại rối loạn giấc ngủ

Dưới đây là 6 loại rối loạn giấc ngủ phổ biến mà bạn nên biết

Mất ngủ

Mất ngủ xảy ra khi bạn khó đi vào giấc ngủ ban đêm, vấn đề này thường xuyên tái diễn trong nhiều ngày. Người bị mất ngủ thường rất buồn ngủ vào ban ngày và gặp các vấn đề suy giảm nhận thức. Nếu tình trạng này kéo dài ít nhất ba lần mỗi tuần trong ba tháng, được coi là mất ngủ mãn tính. Theo National Sleep Foundation (Mỹ), khoảng ⅓ người trưởng thành mắc chứng mất ngủ này.

Hội chứng ngưng thở khi ngủ

Ngưng thở khi ngủ làm tắc nghẽn đường thở trên trong khi ngủ. Có hai dạng chính: ngưng thở tắc nghẽn và ngưng thở trung ương, còn có chứng ngưng thở hỗn hợp là kết hợp của cả 2 loại trên. Khi ngủ, thanh quản hẹp lại, gây khó khăn cho luồng khí qua hầu họng, dẫn đến ngáy hoặc ngừng thở trong vài giây. Bệnh nhân có thể ngừng thở nhiều lần trong đêm mà không nhớ gì về các lần ngưng thở, gây ra tình trạng buồn ngủ, mệt mỏi vào ban ngày.

Chứng ngủ rũ Narcolepsy

Ngủ rũ khiến người bệnh cảm thấy buồn ngủ và thèm ngủ quá mức vào ban ngày, dù đã ngủ đủ vào ban đêm. Họ thường đột ngột ngủ gật vào ban ngày. Bệnh mạn tính này còn có thể dẫn đến mất trương lực cơ bất ngờ, đặc biệt xảy ra ở những người có tổn thương não hoặc mắc các bệnh như viêm não hay bệnh Niemann-Pick.

Hội chứng chân không yên (RLS)

Hội chứng chân không yên (Restless Leg Syndrome – RLS hay còn gọi là bệnh Willis-Ekbom) là một rối loạn vận động liên quan đến giấc ngủ. Người mắc hội chứng này cảm thấy ngứa, đau nhói, khó chịu ở chân và muốn di chuyển dù đang ngủ. Trong một số trường hợp, cảm giác khó chịu có thể lan đến tay hoặc các bộ phận khác, chỉ khi di chuyển mới giảm bớt. Hội chứng này có dấu hiệu nhẹ vào buổi sáng nhưng nặng dần về tối.

Bệnh mất ngủ giả (Parasomnias)

Parasomnias, hay còn gọi là mất ngủ giả, là một loại rối loạn giấc ngủ phổ biến. Người bệnh có các hành vi bất thường như mộng du, nói chuyện, rên rỉ, ác mộng, hoặc tè dầm trong giấc ngủ. Tình trạng này chủ yếu gặp ở trẻ em nhưng người lớn cũng có thể mắc Parasomnias.

Rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học (Circadian)

Rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học là tình trạng khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ, dậy sớm và không thể ngủ lại, hoặc thức dậy giữa chu kỳ ngủ. Các dạng bao gồm: rối loạn giai đoạn ngủ muộn, rối loạn do công việc theo ca và hội chứng ngủ – thức không đều.

Ngoài 6 dạng rối loạn giấc ngủ nêu trên, còn nhiều dạng rối loạn giấc ngủ khác như: hội chứng Kleine-Levin (hội chứng người đẹp ngủ), ngủ quá mức vô căn, chứng tê liệt trong giấc ngủ (hay “bóng đè“),…

Xem thêm các bài viết liên quan:

Triệu chứng rối loạn giấc ngủ

Triệu chứng của rối loạn giấc ngủ rất đa dạng và có thể khác nhau tùy thuộc vào từng người và loại rối loạn. Một số triệu chứng rối loạn giấc ngủ thường gặp bao gồm:

Những triệu chứng thường gặp của người bị rối loạn giấc ngủ

Ngủ gật đột ngột trong những tình huống không phù hợp như khi lái xe, trong cuộc họp hoặc đang làm việc.
Cảm giác khó chịu mỗi khi cố gắng ngủ.
Thường mất hơn 30 phút để vào giấc ngủ.
Chu kỳ ngủ – thức không đều.
Ngáy to, thở hổn hển, hoặc ngưng thở trong khi ngủ.
Đi tiểu không kiểm soát trong lúc ngủ.
Thức giấc giữa đêm và khó để ngủ lại.
Giấc ngủ ngắn, tỉnh dậy sớm.
Mộng du hoặc di chuyển khi vẫn đang ngủ.
Tình trạng hoảng sợ, la hét hoặc khóc khi ngủ.
Cảm giác ngứa ran ở tay hoặc chân, giảm bớt khi di chuyển.
Nghe tiếng nổ trong đầu khi bị đánh thức đột ngột.
Gặp ảo giác khi bắt đầu ngủ hoặc khi chuyển đổi giữa giấc ngủ và thức dậy.
Không nhớ những hành vi đã thực hiện trong lúc ngủ.
Cảm giác tê liệt ngay khi vừa thức dậy.
Luôn mệt mỏi, buồn ngủ và cần ngủ bù vào ban ngày.
Tâm trạng cáu kỉnh, lo âu và thay đổi thất thường.
Hiệu suất làm việc và học tập kém.
Mất tập trung trong các hoạt động hàng ngày.

Nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ

Nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:

Đang gặp các tình trạng bệnh lý: Các bệnh lý như dị ứng, cảm lạnh, hoặc các vấn đề về hô hấp thường khiến người bệnh khó thở vào ban đêm, dẫn đến tình trạng khó ngủ. Những người mắc các bệnh tim mạch, phổi hay dạ dày cũng thường gặp khó khăn trong việc duy trì giấc ngủ sâu.
Đi tiểu thường xuyên: Việc uống nhiều nước trước khi đi ngủ hay mắc các bệnh về thận và đường tiết niệu có thể khiến bạn phải đi tiểu nhiều lần trong đêm, làm gián đoạn giấc ngủ.
Các cơn đau mãn tính: Những cơn đau như viêm khớp, đau nửa đầu hay đau lưng mãn tính có thể khiến người bệnh khó ngủ và dễ bị tỉnh giấc giữa chừng. Những cơn đau mãn tính cũng có thể trở nên nghiêm trọng hơn do tình trạng thiếu ngủ kéo dài.
Căng thẳng và lo lắng: Sự căng thẳng và lo âu có thể khiến bạn khó đi vào giấc ngủ, thậm chí gây ác mộng hoặc mộng du.
Tác dụng phụ của một số loại thuốc: Một số loại thuốc có thể gây rối loạn giấc ngủ, khiến bạn ngủ quá nhiều hoặc khó ngủ.
Di truyền: Nếu trong gia đình có người từng mắc chứng rối loạn giấc ngủ, bạn có khả năng cao cũng sẽ gặp vấn đề tương tự.
Các yếu tố khác: Ngoài những nguyên nhân trên, làm việc ca đêm thường xuyên, hội chứng jet lag, thói quen sinh hoạt không lành mạnh như hút thuốc, uống nhiều caffeine và rượu cũng là những nguyên nhân gây ra rối loạn giấc ngủ.

Tác hại của rối loạn giấc ngủ

Rối loạn giấc ngủ có tác động tiêu cực đáng kể đến sức khỏe và cuộc sống. Những người mắc rối loạn này thường ngủ không đủ giấc, giấc ngủ kém chất lượng, dẫn đến mệt mỏi ban ngày và khó tập trung trong công việc hay học tập. Đặc biệt, ngủ gật đột ngột trong các tình huống yêu cầu sự tập trung như lái xe hay sửa chữa điện có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Ngoài ra, rối loạn giấc ngủ còn làm tăng nguy cơ trầm cảm và ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần. Người bệnh dễ thay đổi tâm trạng, dễ cáu gắt với những người xung quanh.

Tình trạng rối loạn giấc ngủ cũng làm tăng nguy cơ đau đầu và lâu dần có thể dẫn đến cảm giác chán nản, suy nghĩ tiêu cực. Vì vậy, việc điều trị sớm là rất quan trọng khi gặp tình trạng rối loạn giấc ngủ.

Phương pháp chẩn đoán & điều trị rối loạn giấc ngủ

Chẩn đoán rối loạn giấc ngủ

Nếu muốn chẩn đoán rối loạn giấc ngủ, bạn nên thăm khám bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để họ thu thập thông tin về các triệu chứng và tiền sử bệnh của bạn. Bác sĩ cũng sẽ hỏi về tình trạng sức khỏe gia đình, thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống và các loại thuốc mà bệnh nhân sử dụng gần đây để tìm nguyên nhân chính xác.

Dựa trên thông tin thu thập được, chuyên gia có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm như:

Đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography): Kiểm tra nhịp tim, nhịp thở, nồng độ oxy, điện não, chuyển động mắt và chỉ số ngưng thở khi ngủ để phát hiện hội chứng ngưng thở.
Đo điện não đồ (EEG): Theo dõi sóng não để phát hiện bất thường liên quan đến hoạt động điện não.
Đo độ trễ giấc ngủ (MSLT): Đánh giá chất lượng giấc ngủ nhằm chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh.

Ngoài các xét nghiệm trên, bác sĩ có thể yêu cầu thêm các phương pháp khác để đảm bảo độ chính xác trong chẩn đoán.

Điều trị rối loạn giấc ngủ

Để điều trị rối loạn giấc ngủ hiệu quả, người bệnh cần đến cơ sở y tế để được kiểm tra, xác định loại rối loạn và nguyên nhân. Dựa vào đó, bác sĩ sẽ quyết định việc sử dụng thuốc cũng như lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Cách chữa mất ngủ, cải thiện chất lượng giấc ngủ

Bên cạnh đó, người bệnh cũng có thể thực hiện một số biện pháp tại nhà để cải thiện chất lượng giấc ngủ, như:

Thư giãn hoặc uống trà thảo mộc giúp dễ ngủ;
Tắm nước ấm khoảng 30 phút trước khi ngủ;
Ngâm chân với nước ấm kết hợp muối hồng hoặc thảo dược;
Massage cơ thể, đặc biệt là vùng đầu, cổ, vai và gáy;
Tập thể dục 30 phút mỗi ngày;
Giữ phòng ngủ yên tĩnh, hạn chế ánh sáng, duy trì nhiệt độ mát mẻ.
Chế độ ăn cân bằng, bổ sung các dưỡng chất như canxi, magie, và vitamin A, C, D, E, K
Ăn nhiều rau, trái cây và hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, đường, rượu bia.
Hạn chế thực phẩm giàu carbohydrate vì chúng có thể khiến bạn tỉnh giấc vào ban đêm và thời gian ngủ sâu bị ngắn đi.

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về rối loạn giấc ngủ

Rối loạn giấc ngủ nguy hiểm thế nào?

Có, rối loạn giấc ngủ kéo dài có thể làm giảm chất lượng cuộc sống và gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Nếu không được điều trị, nó có thể dẫn đến suy nhược cơ thể và tăng nguy cơ mắc bệnh khác, thậm chí gây tai nạn nguy hiểm đến tính mạng.

Rối loạn giấc ngủ nên dùng thuốc gì?

Có nhiều loại thuốc hỗ trợ điều trị rối loạn giấc ngủ, như chloral hydrate, benzodiazepine, zolpidem, và amitriptyline. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc phải được bác sĩ chỉ định và theo đúng liều lượng. Người bệnh không nên tự ý dùng thuốc, nếu không sẽ gặp phải tình trạng lờn thuốc và xảy ra một số tác dụng phụ không mong muốn làm cho tình trạng nghiêm trọng hơn.

Rối loạn giấc ngủ có tự khỏi không?

Tùy trường hợp. Một số trường hợp rối loạn giấc ngủ nhẹ do căng thẳng tạm thời hoặc thay đổi môi trường sống thì có thể tự khỏi khi các yếu tố này không còn nữa. Tuy nhiên, đối với nhiều trường hợp khác, đặc biệt là những trường hợp liên quan đến bệnh lý nền hoặc thói quen sinh hoạt không lành mạnh, việc tự khỏi là rất khó.

Khám rối loạn giấc ngủ ở đâu?

Bạn có thể khám rối loạn giấc ngủ tại các cơ sở y tế chuyên khoa Nội thần kinh hoặc khám online cùng các chuyên gia tâm lý. Hiện tại trên ứng dụng Askany có đội ngũ bác sĩ chuyên gia hàng đầu, hiện đang làm việc tại các bệnh viện lớn như Vinmec, Bệnh viện tâm thần Ban ngày Mai Hương,.. Với kinh nghiệm và khả năng điều trị dứt điểm cho hàng nghìn bệnh nhân, họ có thể tư vấn giúp xác định nguyên nhân và điều trị hiệu quả, tiết kiệm chi phí tối đa.

Đó là toàn bộ thông tin về chứng rối loạn giấc ngủ, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng và bí quyết giảm nhẹ tại nhà. Nếu đã thử áp dụng nhưng các triệu chứng không cải thiện, bạn nên gặp bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý ở Askany để được tư vấn và điều trị. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ để có một giấc ngủ ngon và chất lượng cuộc sống tốt hơn, bạn nhé.