Rối loạn giấc ngủ ở người trẻ đang trở thành một vấn đề đáng báo động trong xã hội hiện đại. Áp lực học tập, công việc, các mối quan hệ xã hội và sự phát triển của công nghệ đã khiến nhiều người trẻ phải đối mặt với những đêm mất ngủ triền miên, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe thể chất và tinh thần. Trong bài viết này, hãy cùng Askany tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng của rối loạn giấc ngủ và các phương pháp điều trị hiệu quả.
Tổng quan về rối loạn giấc ngủ ở người trẻ
Rối loạn giấc ngủ ở người trẻ là gì?
Rối loạn giấc ngủ ở người trẻ là tình trạng giấc ngủ bị gián đoạn hoặc bất thường, khiến bạn khó có được giấc ngủ ngon và đủ giấc. Người bị rối loạn giấc ngủ có thể bị khó ngủ vào ban đêm, thức giấc nhiều lần, hoặc cảm thấy mệt mỏi dù đã ngủ đủ thời gian.
Rối loạn giấc ngủ ở người trẻ có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức như mất ngủ, ngủ không ngon, ngủ ngáy do tắc nghẽn, chân tay không yên khi ngủ, hay gặp khó khăn khi ngủ đúng giờ. Những rối loạn này không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn khiến bạn kiệt sức, mệt mỏi vào ban ngày, và dễ gặp phải các vấn đề về sức khỏe tinh thần như căng thẳng hay khó tập trung.
Dấu hiệu nhận biết rối loạn giấc ngủ ở thiếu niên
Dưới đây là những dấu hiệu ở một người bị rối loạn giấc ngủ ở người trẻ:
- Khó ngủ và không thể đi ngủ sớm.
- Mất thời gian dài để đi vào giấc ngủ, có thể mất hơn 30 phút mới bắt đầu ngủ.
- Giấc ngủ không sâu hoặc dễ thức giấc giữa đêm và khó quay lại giấc ngủ.
- Ngáy, thở dốc, hoặc có cảm giác ngạt thở khi ngủ.
- Cảm giác mệt mỏi và thiếu năng lượng ngay khi vừa tỉnh dậy vào buổi sáng.
Trong ngày, người trẻ có thể xuất hiện thêm những dấu hiệu như:
- Ngủ nhiều hơn vào ban ngày, có giấc ngủ trưa kéo dài hoặc thậm chí ngủ quên trong lúc làm việc hay sinh hoạt.
- Thay đổi cảm xúc bất ngờ, khó kiểm soát cảm xúc, dễ nổi giận.
- Gặp khó khăn khi tập trung, giảm khả năng ghi nhận và xử lý thông tin.
- Hiệu suất học tập và công việc suy giảm rõ rệt.
- Nguy cơ gặp phải tai nạn hoặc té ngã trong các hoạt động thường ngày.
Xem thêm: Rối loạn giấc ngủ không thực tổn và cách điều trị hiệu quả
Các loại rối loạn giấc ngủ ở người trẻ tuổi
Thực tế thì các chuyên gia nhận định có hơn 80 loại rối loạn giấc ngủ, tùy thuộc vào nguyên nhân mắc và ảnh hưởng của nó đến người bệnh. Dưới đây là một số loại thường gặp nhất ở người trẻ:
- Mất ngủ: Khó đi vào giấc ngủ hoặc ngủ không sâu, dễ tỉnh giấc.
- Ngưng thở khi ngủ: Ngưng thở hơn 10 giây khi ngủ, gây gián đoạn giấc ngủ.
- Hội chứng chân không yên: Cảm giác ngứa ran, châm chích ở chân, buộc phải cử động liên tục.
- Chứng ngủ rũ: Buồn ngủ cực độ vào ban ngày, khó duy trì tỉnh táo.
- Rối loạn nhịp sinh học: Khó ngủ đúng giờ, thức dậy không theo ý muốn.
- Mộng du: Thực hiện các hành động bất thường khi đang ngủ như đi lại, nói chuyện.
Nguyên nhân gây ra rối loạn giấc ngủ ở người trẻ
Dưới đây là một số nguyên nhân dẫn đến rối loạn giấc ngủ ở người trẻ:
- Áp lực học tập, công việc và các mối quan hệ có thể dẫn đến stress, lo lắng, khiến hệ thần kinh bị ảnh hưởng, làm giảm chất lượng giấc ngủ.
- Lạm dụng thiết bị công nghệ: Sử dụng điện thoại, máy tính quá nhiều, nhất là vào ban đêm, gây mỏi mắt và kích thích thần kinh, dẫn đến khó ngủ.
- Sử dụng chất kích thích: Trà, cà phê, thuốc lá, bia rượu chứa caffeine, cồn và nicotin kéo dài sự tỉnh táo, gây khó ngủ và rối loạn giấc ngủ.
- Thói quen ăn uống không lành mạnh: Ăn nhiều đồ khó tiêu, cay nóng, hoặc ăn no gần giờ ngủ làm căng thẳng hệ tiêu hóa, gây mất ngủ.
- Không gian ngủ không phù hợp: Phòng ngủ chật chội, ồn ào, nhiệt độ không thích hợp làm giảm chất lượng giấc ngủ.
- Bệnh lý gây rối loạn giấc ngủ: Một số bệnh lý như lo âu, trào ngược dạ dày, tiểu đêm, viêm xoang, cường giáp, tiểu đường, và bệnh về xương khớp có thể gây khó ngủ.
Rối loạn giấc ngủ ở giới trẻ có ảnh hưởng như thế nào?
Rối loạn giấc ngủ gây nhiều tác động tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người trẻ. Khi mất ngủ, cơ thể phải chịu các hậu quả như tăng huyết áp do căng thẳng kéo dài, tăng nhịp tim, và dẫn đến bệnh tăng huyết áp mạn tính. Thiếu ngủ kéo dài cũng làm tăng nguy cơ trầm cảm, khiến tâm trạng trở nên cáu kỉnh, tiêu cực.
Thiếu ngủ còn làm giảm khả năng tập trung và hiệu suất công việc. Khi não không đủ thời gian cho trạng thái REM (giai đoạn ngủ sâu), cơ thể không được nghỉ ngơi đầy đủ, dẫn đến cảm giác chậm chạp, khó tập trung và ghi nhớ.
Mất ngủ còn làm tăng nguy cơ béo phì và ung thư. Thiếu ngủ gây chậm trao đổi chất, tăng lượng đường trong máu và khiến người ta có xu hướng lựa chọn thực phẩm không lành mạnh. Hormone melatonin - chất chống lại sự phát triển của tế bào ung thư - cũng sẽ bị giảm mạnh khi mất ngủ, làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư như ung thư vú và đại trực tràng.
Chẩn đoán rối loạn giấc ngủ ở người trẻ
Để chẩn đoán rối loạn giấc ngủ, bác sĩ bắt đầu bằng thăm khám lâm sàng để thu thập thông tin về tiền sử bệnh, thói quen, triệu chứng, và tình trạng sức khỏe hiện tại. Bác sĩ cũng hỏi về bệnh lý gia đình, thói quen sinh hoạt, chế độ ăn uống, và thuốc đang sử dụng.
Nếu cần thêm thông tin, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm:
- Đo đa ký giấc ngủ (Polysomnography): Đánh giá các chỉ số như điện não, nồng độ oxy, nhịp thở, và nhịp tim trong khi ngủ.
- Đo điện não đồ (EEG): Ghi nhận sóng não để phát hiện các vấn đề tiềm ẩn.
- Đo độ trễ giấc ngủ (MSLT): Xác định mức độ ngủ đủ giấc của người bệnh.
- Xét nghiệm bổ sung: Có thể bao gồm xét nghiệm máu, chụp MRI, CT, hoặc X-quang để hỗ trợ chẩn đoán.
Các phương pháp điều trị rối loạn giấc ngủ hiệu quả
Để điều trị rối loạn giấc ngủ ở người trẻ, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, có thể kết hợp cả phương pháp dùng thuốc và không dùng thuốc. Người bệnh cần tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ và áp dụng lối sống lành mạnh để cải thiện giấc ngủ. Có hai cách khắc phục rối loạn giấc ngủ là điều trị cải thiện giấc ngủ tại nhà và điều trị bằng thuốc.
Điều trị cải thiện giấc ngủ tại nhà
Những thay đổi nhỏ trong lối sống và thói quen có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong chất lượng giấc ngủ của bạn. Dưới đây là một số biện pháp khắc phục rối loạn giấc ngủ ở người trẻ tại nhà mà bạn có thể thực hiện:
- Chế độ dinh dưỡng: Thực phẩm giàu magie, kali, và vitamin B rất có lợi cho giấc ngủ. Tránh ăn quá no và hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ hoặc cay nóng trước khi đi ngủ.
- Trà thảo mộc: Bạn hãy thử dùng các loại trà thảo mộc như trà tâm sen, trà hoa cúc, hoặc trà gừng. Chúng có tác dụng thư giãn và hỗ trợ giấc ngủ, giúp bạn dễ dàng hơn trong việc chìm vào giấc ngủ.
- Thư giãn cơ thể: Một mẹo hay là ngâm mình hoặc tắm nước ấm trước khi ngủ sẽ giúp bạn dễ vào giấc hơn. Massage nhẹ nhàng cổ, vai, gáy hoặc toàn bộ cơ thể cũng giúp giảm căng thẳng và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
- Sử dụng tinh dầu thiên nhiên để xông phòng ngủ là một cách tuyệt vời để tạo không gian thư giãn. Tinh dầu như oải hương hay bạc hà có thể giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn và dễ ngủ hơn.
- Đảm bảo phòng ngủ của bạn yên tĩnh và mát mẻ. Hạn chế ánh sáng mạnh và tiếng ồn có thể làm gián đoạn giấc ngủ. Bạn cũng nên giảm thiểu việc sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ và duy trì vận động thường xuyên để cải thiện giấc ngủ.
Điều trị bằng thuốc
Bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng những loại thuốc khác nhau tùy thuộc vào từng loại rối loạn mất ngủ mà bệnh nhân mắc phải:
- Mất ngủ mạn tính: Melatonin, zolpidem, zaleplon, eszopiclone, ramelteon, suvorexant, lemborexant, doxepin.
- Hội chứng chân không yên: Gabapentin, gabapentin enacarbil, pregabalin.
- Ngủ rũ: Modafinil, armodafinil, pitolisant, natri oxybate, sorriamfetol.
Bệnh nhân chỉ nên sử dụng thuốc theo toa của bác sĩ để chữa rối loạn giấc ngủ, tránh tác dụng phụ và nguy cơ tiềm ẩn.
Bí quyết phòng tránh rối loạn giấc ngủ ở thanh thiếu niên
Dưới đây là một số phương pháp phòng ngừa giúp bạn tránh bị rối loạn giấc ngủ:
- Thiết lập lịch trình ngủ cố định: Xây dựng thói quen đi ngủ và thức dậy vào cùng một giờ mỗi ngày, ví dụ như ngủ lúc 11 giờ đêm và thức dậy lúc 6 giờ sáng, giúp cơ thể thiết lập đồng hồ sinh học và ngăn ngừa rối loạn giấc ngủ.
- Tránh bia rượu và chất kích thích: Hạn chế tiêu thụ trà, cà phê, rượu và bia, đặc biệt là vào buổi chiều tối.
- Giảm căng thẳng trước khi ngủ: Thực hiện các hoạt động thư giãn như nghe nhạc nhẹ, thiền hoặc đọc sách để giảm mức độ căng thẳng trước khi đi ngủ.
- Hạn chế thiết bị công nghệ: Tránh sử dụng điện thoại, máy tính bảng, hoặc xem tivi trong khoảng 2 giờ trước khi ngủ.
- Rèn luyện thể chất: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, khoảng 3 lần/tuần, giúp cải thiện giấc ngủ. Tuy nhiên, không nên tập thể dục trong 4 giờ trước khi đi ngủ để tránh làm khó ngủ.
Nhận diện và điều trị kịp thời rối loạn giấc ngủ ở người trẻ là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Nếu bạn gặp khó khăn trong việc quản lý giấc ngủ của mình hoặc cần tư vấn chuyên sâu, đừng ngần ngại liên hệ với các chuyên gia tâm lý trên ứng dụng Askany. Họ sẽ giúp bạn tìm ra giải pháp phù hợp và hỗ trợ bạn trên hành trình cải thiện giấc ngủ.