Trầm cảm sau sinh là căn bệnh tưởng chừng như xa lạ nhưng lại đang âm thầm ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của không ít phụ nữ sau khi sinh con. Trầm cảm sau sinh có thể xuất hiện bất ngờ, kéo dài và gây ra những hậu quả cực kỳ nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Trong bài viết này, Askany sẽ giúp bạn nhận biết sớm các dấu hiệu bệnh, nguyên nhân gây ra bệnh, đồng thời cung cấp những lời khuyên để điều trị và phòng ngừa bệnh hiệu quả hơn.
Tìm hiểu chung về trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh là gì?
Trầm cảm sau sinh (Postpartum Depression - PPD) là khi người mẹ cảm thấy mệt mỏi, buồn bã, lo lắng và có những suy nghĩ tiêu cực về cuộc sống. Tình trạng này có thể từ nhẹ đến nặng, có thể tự hết hoặc cần điều trị nếu không được can thiệp kịp thời.
Các chuyên gia tâm lý cho biết, sau khi sinh, cơ thể người phụ nữ trải qua những thay đổi đột ngột về nội tiết tố, dẫn đến cảm giác mệt mỏi và trầm cảm. Thêm vào đó, sự thay đổi về thể tích máu, hệ miễn dịch, huyết áp và chuyển hóa cũng làm cho cảm xúc dễ bị bất ổn. Thường thì những dấu hiệu ban đầu của trầm cảm sau sinh không được gia đình chú ý, chỉ khi mọi việc trở nên nghiêm trọng mới nhận ra.
Tình trạng trầm cảm sau sinh có thể trở nên trầm trọng hơn nếu người mẹ gặp khó khăn trong việc chăm sóc em bé, gia đình có mâu thuẫn không thể giải quyết, hoặc gặp khó khăn tài chính. Đặc biệt, nếu trong gia đình có người từng mắc trầm cảm, nguy cơ người phụ nữ sau khi sinh bị trầm cảm cũng tăng cao.
Trầm cảm sau sinh có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào trong năm đầu tiên sau sinh, nhưng thường gặp nhất là trong ba tháng đầu. Theo thống kê, có tới 15% phụ nữ sau sinh trải qua tình trạng này. Bạn có thể Test trầm cảm sau sinh để biết tình trạng hiện tại của mình.
Trầm cảm sau sinh nguy hiểm như thế nào?
Hậu quả của trầm cảm sau sinh có thể nghiêm trọng hơn nhiều so với những suy nghĩ chủ quan thông thường. Người ta thường nghĩ rằng trầm cảm sau sinh sẽ tự khắc phục sau một thời gian ngắn, và do đó, nhiều gia đình không chú ý đến việc cần điều trị cho người thân bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy bệnh trầm cảm, đặc biệt là ở phụ nữ sau sinh, có thể gây ra các hậu quả nguy hiểm hơn rất nhiều:
- Cơ thể của người mẹ bị trầm cảm luôn ở trạng thái mệt mỏi, thiếu năng lượng, điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc chăm sóc cho con cái, ảnh hưởng đến hạnh phúc gia đình.
- Những người mẹ mắc trầm cảm nặng thường có xu hướng suy nghĩ về cái chết, và do đó, nguy cơ tự tử ở họ rất cao.
- Họ có thể không cảm thấy yêu thương con cái và nghĩ rằng em bé chính là nguyên nhân khiến họ rơi vào tình trạng buồn bã, khó khăn đó. Chính vì vậy mà có thể dẫn đến nguy cơ sát hại con cái.
- Những đứa trẻ có mẹ bị bệnh trầm cảm sau sinh có nguy cơ phát triển chậm về ngôn ngữ và vận động, giao tiếp kém, dễ kích động, và gặp khó khăn trong việc thích nghi với môi trường xung quanh.
Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh trầm cảm có thể trở thành mạn tính, kéo dài và gây ra nhiều vấn đề phức tạp hơn.
Các loại trầm cảm sau sinh thường gặp
Trầm cảm sau sinh có nhiều dạng và mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Các chuyên gia sức khỏe tâm thần chia trầm cảm sau sinh thành ba loại thường gặp: baby blues, hội chứng trầm cảm sau sinh, và rối loạn tâm thần sau sinh.
1. Baby Blues
Có khoảng 30-80% phụ nữ mới sinh trải qua tình trạng baby blues, hay còn gọi là hội chứng lo âu sau sinh. Đây là tình trạng người mẹ cảm thấy lo lắng, hay khóc, mất ngủ, mệt mỏi, ủ rũ và buồn bã kéo dài từ 3 đến 10 ngày sau sinh và thường kết thúc trong vòng hai tuần. Nếu tình trạng này kéo dài hơn, có thể người mẹ đã chuyển sang hội chứng trầm cảm sau sinh.
2. Hội chứng trầm cảm sau sinh
Khoảng 15% bà mẹ mới sinh mắc hội chứng trầm cảm sau sinh, thường xuất hiện sau ba tuần đầu tiên hoặc có thể lâu hơn. Các dấu hiệu nhận biết ban đầu bao gồm khóc nhiều, thiếu tập trung, khó khăn trong việc ra quyết định, thiếu tự tin, thường có cảm giác ghét bỏ bản thân, và ý nghĩ tự tử.
3. Rối loạn tâm thần sau sinh
Rối loạn tâm thần sau sinh thường xảy ra ở những phụ nữ có tiền sử hoặc gia đình có người mắc rối loạn cảm xúc lưỡng cực hoặc tâm thần phân liệt. Tình trạng này bắt đầu trong hai tuần đầu sau sinh và đạt đỉnh điểm trong 1-3 tháng tiếp theo. Các dấu hiệu bao gồm dễ bị kích động, lú lẫn, giảm trí nhớ, cáu gắt, mất ngủ và lo lắng. Nếu không được điều trị kịp thời, rối loạn này có thể dẫn đến hoang tưởng, ảo giác, và tự tử.
Biểu hiện và dấu hiệu nhận biết trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh ở phụ nữ thường khó nhận biết cho đến khi các hành vi và cảm xúc tiêu cực bắt đầu ảnh hưởng đến sức khỏe của họ. Do đó, gia đình có phụ nữ mới sinh cần đặc biệt chú ý đến những dấu hiệu trầm cảm sau sinh dưới đây:
- Thay đổi cảm xúc và tâm trạng: Cảm giác chán nản, bồn chồn và thường xuyên ủ rũ.
- Dễ xúc động và thường xuyên khóc mà không rõ nguyên nhân.
- Tránh xa gia đình và bạn bè, ít nói chuyện hơn.
- Thay đổi thói quen ăn uống: Ăn ít hoặc nhiều hơn bình thường.
- Rối loạn giấc ngủ: Mất ngủ kéo dài hoặc ngủ quá nhiều.
- Mệt mỏi quá mức, luôn cảm thấy kiệt sức.
- Suy nghĩ và hành động trở nên chậm chạp hoặc lặp lại.
- Mất hứng thú: Không còn niềm vui hoặc hứng thú với các hoạt động mà trước đây yêu thích.
- Dễ cáu gắt: Thường xuyên cảm thấy khó chịu và tức giận.
- Lo lắng về vai trò làm mẹ: Sợ rằng mình không phải là một người mẹ tốt.
- Không gắn kết với con: Thiếu hứng thú hoặc cảm thấy xa lạ với em bé.
- Khó tập trung và đưa ra quyết định, suy giảm trí nh
- Tư tưởng tiêu cực: Có ý nghĩ làm hại bản thân hoặc em bé, thậm chí là ý định tự tử.
Việc nhận diện sớm các dấu hiệu này có thể giúp gia đình và bạn bè hỗ trợ kịp thời, giúp người mẹ vượt qua giai đoạn khó khăn này.
Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên, hãy liên hệ với các chuyên gia tâm lý để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Nếu bạn ngại đến bệnh viện, đừng lo lắng, bạn có thể nhận tư vấn online 1:1 từ các chuyên gia tâm lý giỏi, đang công tác tại các bệnh viện lớn thông qua Askany một cách dễ dàng.
Nguyên nhân gây ra trầm cảm sau sinh
Hiện tại, khoa học chưa thể xác định rõ nguyên nhân chính xác gây trầm cảm sau sinh, do phụ thuộc vào yếu tố thể chất, tinh thần và hoàn cảnh của từng người. Tuy nhiên, một số nguyên nhân phổ biến gây nên trầm cảm sau sinh bao gồm:
- Thay đổi nội tiết tố: Sau khi sinh, nồng độ estrogen và progesterone giảm đột ngột, có thể dẫn đến rối loạn tâm lý sau sinh.
- Tiền sử rối loạn tâm lý: Những người từng bị trầm cảm trước hoặc trong khi mang thai có nguy cơ cao tái phát sau sinh.
- Sức khỏe giảm sút: Đau đớn trong quá trình sinh nở và tình trạng thể chất yếu kém có thể làm tăng cảm giác căng thẳng và bực bội.
- Yếu tố kinh tế và đời sống: Điều kiện kinh tế khó khăn, thiếu sự hỗ trợ từ gia đình, mâu thuẫn trong quan niệm chăm sóc con cái đều có thể góp phần vào tình trạng trầm cảm.
Một số yếu tố nguy cơ khác có thể khiến phụ nữ bị trầm cảm sau sinh:
- Mang thai khi còn quá trẻ.
- Tiền sử gia đình có người bị rối loạn tâm thần, rối loạn lo âu.
- Trải qua sự kiện căng thẳng như mất việc làm hoặc khủng hoảng sức khỏe.
- Trẻ sinh ra yếu ớt hoặc có dị tật.
- Sinh đôi, sinh ba hoặc có nhiều con nhỏ.
- Bị bạo lực gia đình, có mâu thuẫn không giải quyết được trong hôn nhân.
- Thiếu ngủ, quá tải vì chăm con đêm dài.
- Lo lắng về ngoại hình và khả năng nuôi con nhỏ.
Xem thêm:
- Các loại trầm cảm phổ biến hiện nay - Bạn cần biết
- Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt là gì? Các dấu hiệu thường thấy nhất
Các phương pháp điều trị trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh, nếu chỉ ở mức độ nhẹ thì có thể được cải thiện nhanh chóng nhờ sự hỗ trợ và quan tâm từ gia đình. Sự thấu hiểu và chăm sóc của người thân có thể giúp người mẹ vượt qua giai đoạn khó khăn này.
Đối với những người bị trầm cảm sau sinh, cần đối xử nhẹ nhàng và chân thành. Không nên coi họ như người bệnh mà hãy hỗ trợ họ chăm sóc con cái và có thời gian nghỉ ngơi để phục hồi tinh thần và thể chất.
Ngoài việc sử dụng thuốc điều trị, một chế độ dinh dưỡng cân bằng và bổ sung các loại vitamin như B6 và vitamin tổng hợp là rất quan trọng để hỗ trợ quá trình điều trị, chăm sóc sức khỏe tâm thần phụ nữ sau sinh. Hơn nữa, việc tìm đến các chuyên gia tâm lý để được tư vấn và giải tỏa nỗi lo âu cũng mang lại hiệu quả tích cực.
Để đạt được kết quả tối ưu trong điều trị, người mẹ cần tin tưởng vào khả năng phục hồi của bản thân, kiên nhẫn và tuân thủ theo chỉ đạo điều trị từ các bác sĩ tâm lý. Hãy dành thời gian để thư giãn và bỏ qua những điều gây căng thẳng để tinh thần tự nhiên hồi phục một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Một số biện pháp phòng ngừa trầm cảm sau sinh
Sau đây là một số cách giúp phụ nữ có thể hạn chế, phòng tránh bị trầm cảm sau sinh:
- Khám sàng lọc trước khi sinh: Đây là bước đầu tiên quan trọng để phát hiện và xử lý sớm các triệu chứng trầm cảm sau sinh. Bằng cách này, mẹ bỉm có thể nhận được sự hỗ trợ cần thiết từ các chuyên gia sức khỏe để duy trì tâm lý ổn định và sức khỏe vật lý.
- Chế độ dinh dưỡng và lối sống lành mạnh: Một chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng cùng với việc duy trì lối sống lành mạnh không chỉ tốt cho sức khỏe của mẹ mà còn có lợi cho sự phát triển của thai nhi. Việc bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết và tập luyện nhẹ nhàng sẽ giúp mẹ bỉm giảm thiểu căng thẳng và khả năng mắc các bệnh tâm lý.
- Tham gia các lớp học tiền sản: Các khóa học này không chỉ giúp mẹ bỉm chuẩn bị tốt hơn cho quá trình sinh nở mà còn cung cấp kiến thức và kỹ năng quan trọng về chăm sóc sức khỏe bà mẹ sau sinh. Những kiến thức này giúp mẹ tự tin hơn trong việc đối phó với những thay đổi tâm lý và thể chất trong thời gian dài sau khi sinh.
- Giảm áp lực và không đặt quá nhiều kỳ vọng lên bản thân: Mẹ bỉm cần nhớ rằng không có ai là hoàn hảo, và việc chăm sóc con cái là một quá trình học hỏi và điều chỉnh từng ngày.
- Để ngăn ngừa trầm cảm sau sinh, mẹ bỉm cần dành thời gian để nghỉ ngơi, phục hồi sức khỏe và tìm cách kết nối với bạn bè, người thân. Việc này giúp giảm bớt cảm giác cô đơn và tăng cường hỗ trợ xã hội, là một phần không thể thiếu trong việc duy trì tâm lý ổn định.
- Nếu cảm thấy quá tải, hãy chủ động nhờ người thân chăm sóc trẻ sơ sinh, giúp mẹ bỉm giữ được sự cân bằng và tâm lý thoải mái hơn. Nhờ vào sự hỗ trợ này, mẹ bỉm có thể có thêm thời gian để nghỉ ngơi, tái tạo năng lượng và duy trì tâm trạng tích cực.
Tham khảo ngay: Top 12 địa chỉ khám trầm cảm sau sinh có nhiều chuyên gia giỏi
Trầm cảm sau sinh là một căn bệnh nguy hiểm tuy nhiên vẫn có thể điều trị được. Nếu bạn đang cảm thấy bất ổn về tinh thần, hãy chia sẻ với người thân, gia đình, bạn bè hoặc tìm kiếm sự trợ giúp từ các chuyên gia tâm lý. Để nhận được hỗ trợ và tư vấn chuyên sâu về vấn đề trầm cảm sau sinh, hãy liên hệ với các chuyên gia tâm lý giỏi trên ứng dụng Askany ngay hôm nay. Họ sẽ giúp bạn và gia đình tìm ra những giải pháp hiệu quả để duy trì sức khỏe tâm lý và hành trình làm cha mẹ một cách trọn vẹn.