Bệnh trầm cảm là nỗi ám ảnh thầm lặng đang ngày càng lan rộng trong xã hội ngày nay, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và cuộc sống của người bệnh. Căn bệnh này không chỉ đơn thuần là cảm giác buồn bã hay chán nản thoáng qua mà là một rối loạn tâm trạng nghiêm trọng cần được quan tâm, chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bài viết này của Askany sẽ cung cấp cho bạn những thông tin toàn diện về bệnh trầm cảm, bao gồm các dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân, phương pháp chẩn đoán, cách điều trị và phòng ngừa, cũng như hướng dẫn giúp bạn biết được cần phải làm gì khi nghi ngờ mắc bệnh này.
Bệnh trầm cảm là gì?
Khái niệm về bệnh trầm cảm
Trầm cảm là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến nhất trên thế giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cứ 20 người thì có một người từng trải qua giai đoạn trầm cảm. Tỷ lệ phụ nữ mắc chứng trầm cảm cao gấp đôi so với nam giới. Nhiều yếu tố khác nhau có thể ảnh hưởng và làm kéo dài tình trạng tâm trạng tiêu cực, dẫn đến trầm cảm.
Trầm cảm không chỉ đơn thuần là cảm giác buồn bã hay chán nản thoáng qua mà là một tình trạng bệnh lý cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Nó có thể tác động đến mọi khía cạnh của cuộc sống người bệnh, từ công việc, học tập đến các mối quan hệ và sức khỏe thể chất.
Phân loại các thể trầm cảm
Dựa theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) của Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (APA), trầm cảm được chia thành bảy dạng chính như sau:
- Trầm cảm điển hình: Đây là dạng phổ biến nhất, bao gồm các triệu chứng chính như cảm giác buồn bã, mất hứng thú, thay đổi khẩu vị và giấc ngủ, suy nghĩ tiêu cực, mất năng lượng, khó tập trung và dễ cáu kỉnh.
- Trầm cảm phi điển hình: Dạng này có các triệu chứng khác biệt như tăng cảm giác thèm ăn, ngủ nhiều, cảm giác nặng nề trong cơ thể và dễ bị tổn thương.
- Rối loạn tâm trạng lưỡng cực: Đây là một nhóm rối loạn tâm trạng gây ra những thay đổi cực đoan trong cảm xúc, bao gồm hưng cảm (cảm giác vui sướng, phấn khích quá mức) và trầm cảm.
- Rối loạn dysthymia: Đây là dạng trầm cảm nhẹ nhưng kéo dài ít nhất hai năm.
- Trầm cảm sau sinh: Dạng trầm cảm này xảy ra ở phụ nữ sau khi sinh con.
- Trầm cảm do sử dụng chất kích thích: Dạng trầm cảm này xuất hiện do việc sử dụng các chất kích thích như rượu bia, ma túy.
- Trầm cảm do bệnh lý: Dạng này liên quan đến các bệnh lý khác như ung thư, đột quỵ, hoặc bệnh tim mạch.
Ngoài bảy dạng chính trên, còn có một số dạng ít phổ biến hơn như trầm cảm theo mùa, trầm cảm cười, và trầm cảm loạn thần.
Việc phân loại các dạng trầm cảm này giúp ích cho việc chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn. Tuy nhiên, bạn cũng cần lưu ý rằng các triệu chứng của trầm cảm có thể thay đổi theo thời gian và có thể xuất hiện đồng thời ở nhiều dạng khác nhau.
Nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm
Trầm cảm là một rối loạn phức tạp với nguyên nhân không rõ ràng, mà thường được xác định thông qua các yếu tố nguy cơ. Các yếu tố này làm tăng khả năng mắc trầm cảm so với những người khác. Một số yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến rối loạn trầm cảm bao gồm:
- Bệnh lý hoặc chấn thương: Những người có tiền sử bệnh về não như viêm não, u não, hoặc chấn thương sọ não có nguy cơ cao mắc trầm cảm do tổn thương cấu trúc não.
- Sử dụng chất kích thích: Sử dụng thuốc lá, rượu bia, hoặc các chất kích thích thần kinh như ma túy, ma túy đá có thể làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm do tổn hại đến hệ thần kinh.
- Căng thẳng kéo dài: Áp lực từ công việc, gia đình, xung đột, hoặc môi trường sống căng thẳng liên tục có thể dẫn đến trầm cảm.
- Trầm Cảm Nội Sinh (Chưa Rõ Nguyên Nhân): Đây là loại trầm cảm xuất phát từ rối loạn hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh trong não như Noradrenaline và Serotonin. Nhìn chung, các yếu tố sinh học (di truyền, thay đổi chất dẫn truyền thần kinh), môi trường (căng thẳng kéo dài, thiếu hỗ trợ xã hội) và tâm lý (sang chấn quá khứ) đều có thể góp phần làm tăng nguy cơ trầm cảm.
Nhìn chung, sự kết hợp của các yếu tố sinh học, môi trường, và tâm lý có thể tạo nên nền tảng cho sự phát triển của trầm cảm. Việc xác định nguyên nhân chính xác của bệnh trầm cảm ở mỗi người có thể khó khăn và cần sự đánh giá của bác sĩ chuyên khoa.
Các dấu hiệu nhận biết bệnh trầm cảm
Hiện nay, bệnh trầm cảm được chia thành ba cấp độ là nhẹ, vừa, nặng tùy thuộc vào các dấu hiệu, triệu chứng bệnh. Bệnh trầm cảm có thể biểu hiện qua nhiều dấu hiệu khác nhau, bao gồm các dấu hiệu về cảm xúc, thể chất, suy nghĩ và hành vi.
Triệu chứng về cảm xúc
- Buồn bã: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của trầm cảm. Người bệnh thường có những cảm xúc tiêu cực như cảm thấy buồn bã, chán nản, vô vọng, hoặc mất hứng thú với những hoạt động từng yêu thích.
- Lo lắng: Người bệnh có thể cảm thấy lo lắng, bồn chồn, hoặc bất an. Họ có thể gặp các cơn hoảng loạn hoặc khó thở.
- Cáu kỉnh: Người bệnh dễ dàng nổi nóng, cáu kỉnh hoặc bực bội với người xung quanh.
- Mất cảm giác: Người bệnh có thể cảm thấy như không còn cảm nhận được cảm xúc, kể cả niềm vui hay hạnh phúc.
Triệu chứng về thể chất
- Thay đổi khẩu vị: Người bệnh có thể chán ăn hoặc ăn nhiều hơn bình thường.
- Thay đổi giấc ngủ: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc ngủ, ngủ nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường, hoặc ngủ không sâu giấc.
- Mệt mỏi: Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, hoặc uể oải.
- Đau nhức: Người bệnh có thể bị đau nhức cơ thể, nhức đầu, hoặc đau bụng không rõ nguyên nhân.
Triệu chứng về suy nghĩ, hành vi
- Khó tập trung: Người mắc bệnh trầm cảm thường gặp khó khăn trong việc tập trung vào công việc hoặc học tập.
- Suy nghĩ tiêu cực: Người bệnh thường có những suy nghĩ tiêu cực về bản thân, về thế giới xung quanh, hoặc về tương lai.
- Mất hứng thú: Người bệnh mất hứng thú với những hoạt động từng yêu thích.
- Tránh né xã hội: Người bệnh có xu hướng thu mình, tránh giao tiếp với người khác.
- Ý nghĩ tự tử: Trong những trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể có ý nghĩ tự tử hoặc hành vi tự tử.
Lưu ý:
Không phải ai có các triệu chứng này đều sẽ mắc trầm cảm. Một số người chỉ có một vài triệu chứng, trong khi người khác có thể có nhiều triệu chứng hơn. Tuy nhiên, nếu bạn đang có bất kỳ triệu chứng nào như trên, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Nếu bạn đang lo lắng về sức khỏe tinh thần của bản thân, muốn kiểm tra xem có bị trầm cảm hay không, bạn có thể điền thông tin vào LINK NÀY để được tư vấn miễn phí 15 phút với các chuyên gia tâm lý, tâm thần giỏi tại Askany.
Các phương pháp chẩn đoán rối loạn trầm cảm
Để chẩn đoán bệnh trầm cảm, các bác sĩ thường dựa vào các biểu hiện lâm sàng và một số xét nghiệm cận lâm sàng để đánh giá và xác nhận bệnh, từ đó đưa ra phác đồ điều trị thích hợp.
- Chẩn đoán lâm sàng: Để đưa ra chẩn đoán trầm cảm, các bác sĩ sử dụng các tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh như ICD-10 hoặc DSM V để phân tích và đánh giá các triệu chứng mà bệnh nhân thể hiện.
- Xét nghiệm cận lâm sàng: Các bác sĩ thực hiện các xét nghiệm để đo lường nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh và xác định nguyên nhân gây ra trầm cảm, đồng thời loại trừ các bệnh lý khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự. Các xét nghiệm này có thể bao gồm: trắc nghiệm tâm lý, trò chuyện lâm sàng với bệnh nhân.
- Chẩn đoán phân biệt: Vì bệnh trầm cảm có thể bị nhầm lẫn với các bệnh tâm thần khác, các bác sĩ cần có kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn để phân biệt chính xác và đưa ra đánh giá đúng về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
Cách điều trị bệnh trầm cảm
Điều trị trầm cảm có hai phương pháp chính:
Điều trị bằng thuốc:
Điều trị bằng thuốc là phương pháp phổ biến nhất dành cho những người mắc bệnh trầm cảm trung bình đến nặng. Các loại thuốc như ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc, thuốc chống trầm cảm ba vòng, ức chế monoamine oxidase và các loại khác được sử dụng, nhưng không phù hợp cho trầm cảm nhẹ. Điều chỉnh loại thuốc, liều lượng và thời gian sử dụng phải được chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa.
Điều trị bằng tâm lý:
Điều trị bằng tâm lý là phương pháp có hiệu quả trong xã hội ngày nay. Các chuyên gia tâm lý được đào tạo chuyên sâu về các kỹ thuật và phương pháp để hỗ trợ bệnh nhân. Quá trình điều trị không chỉ giúp bệnh nhân khôi phục từ trầm cảm mà còn giúp họ hiểu sâu hơn về bản thân, tăng cường sự tự tin và thích nghi với cuộc sống hơn.
Các phương pháp tâm lý được dùng phổ biến hiện nay bao gồm:
- Nhận thức và Trị liệu hành vi
- Trị liệu nghệ thuật
- Trị liệu gia đình
Cách phòng ngừa bệnh trầm cảm
Để giảm nguy cơ mắc bệnh trầm cảm, bạn có thể áp dụng những biện pháp sau đây do Hội Tâm thần học Việt Nam khuyến nghị:
- Đầu tiên, hãy điều chỉnh lối sống bằng cách ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, duy trì giấc ngủ đủ giấc và tập luyện thể dục thường xuyên. Hạn chế sử dụng rượu và các chất kích thích để bảo vệ sức khỏe tâm lý.
- Thứ hai, xây dựng mối quan hệ tích cực bằng cách duy trì các mối quan hệ khỏe mạnh với gia đình, bạn bè và cộng đồng.
- Tiếp nữa là học cách quản lý stress. Bạn có thể áp dụng các phương pháp như yoga, thiền hoặc dành thời gian cho các sở thích cá nhân để giảm bớt áp lực và căng thẳng.
- Cuối cùng, hãy kiểm soát những suy nghĩ tiêu cực, thay thế chúng bằng những suy nghĩ tích cực và thực tế hơn. Như vậy sẽ giúp duy trì tâm trạng và sức khỏe tinh thần tốt hơn trong cuộc sống hàng ngày.
Cần làm gì nếu nghi ngờ bị trầm cảm?
Nếu bạn nghi ngờ bản thân hoặc người thân đang mắc bệnh trầm cảm, bạn có thể tham khảo các phương pháp sau:
1. Làm các bài test trầm cảm:
Hiện nay, có rất nhiều bài test trầm cảm uy tín được cung cấp bởi các tổ chức y tế và tâm lý uy tín. Việc thực hiện các bài test này có thể giúp bạn tự đánh giá mức độ trầm cảm của bản thân một cách nhanh chóng và thuận tiện.
Lưu ý: Kết quả của các bài test trầm cảm online chỉ mang tính chất tham khảo, không thể thay thế cho việc chẩn đoán của bác sĩ chuyên khoa.
2. Liên hệ với chuyên gia tư vấn tâm lý tại Askany:
Askany là nền tảng kết nối người dùng với các chuyên gia, bác sĩ tâm lý uy tín hàng đầu Việt Nam. Tại đây, bạn có thể dễ dàng tìm kiếm và đặt lịch hẹn tư vấn trực tuyến với các chuyên gia phù hợp với nhu cầu của mình.
Chuyên gia tư vấn tâm lý tại Askany sẽ:
- Đánh giá chi tiết tình trạng của bạn: Họ sẽ lắng nghe cẩn thận những khó khăn và vấn đề mà bạn đang gặp phải, đồng thời sử dụng các công cụ đánh giá tâm lý chuyên nghiệp để xác định mức độ trầm cảm của bạn một cách chính xác.
- Dựa trên kết quả đánh giá, chuyên gia sẽ đưa ra những lời khuyên và phương pháp điều trị phù hợp với tình trạng của bạn.
Với Askany, bạn có thể dễ dàng đặt lịch hẹn tư vấn trực tuyến ngay tại nhà mà không cần phải đến gặp bác sĩ trực tiếp. Các chuyên gia tư vấn tâm lý tại Askany đều là những người có trình độ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm và được cấp phép hành nghề. Ngoài ra, mọi thông tin cá nhân của bạn đều được bảo mật an toàn tuyệt đối.
Xem thêm: Các mức độ trầm cảm từ nhẹ đến nặng - Cách khắc phục cho từng mức độ
Bệnh trầm cảm là một rối loạn tâm trạng phổ biến và nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến mọi khía cạnh trong cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, điều đáng mừng là bệnh này có thể được điều trị hiệu quả thông qua việc kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm điều trị bằng thuốc, điều trị tâm lý và thay đổi lối sống. Điều quan trọng là người bệnh cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời bởi bác sĩ chuyên khoa. Nếu bạn hay người thân của bạn có dấu hiệu của bệnh trầm cảm, hoặc nghi ngờ không biết liệu mình có mắc bệnh hay không và cần được tư vấn, hãy nhanh chóng liên hệ với các chuyên gia tâm lý tại Askany để được hỗ trợ 1:1 bởi các chuyên gia tâm lý giỏi, đang công tác tại các bệnh viện lớn trên cả nước.