Tái phát trầm cảm là một vấn đề đáng được quan tâm và cần được giải quyết. Theo chia sẻ của các chuyên gia tâm lý trên Askany, người đã từng mắc trầm cảm có tỷ lệ lớn sẽ tái phát ít nhất một lần trong đời. Vậy đâu là nguyên nhân khiến căn bệnh này quay trở lại và làm thế nào để ngăn chặn trầm cảm tái phát hiệu quả, bài viết này sẽ giúp bạn tìm ra câu trả lời.
Trầm cảm có tái phát không?
Theo kết quả thống kê, bệnh trầm cảm sau khi chữa khỏi vẫn có thể tái phát một lần hoặc nhiều lần. Nguy cơ tái phát không chỉ phụ thuộc vào số lần mắc bệnh mà còn liên quan đến nhiều yếu tố khác như di truyền, môi trường sống, các sự kiện stress, phương pháp điều trị và sức khỏe tâm thần tổng thể.
Triệu chứng trầm cảm có thể bắt đầu xuất hiện trở lại sau khoảng 4 tháng điều trị thành công. Tỷ lệ tái phát tăng dần theo số lần mắc bệnh:
- Người mới bị trầm cảm lần đầu có rủi ro tái phát là 50%,
- lần 2 là 70%,
- lần 3 có thể lên đến 90%.
Đặc biệt đáng lo ngại là tình trạng trầm cảm tái phát ở trẻ em và vị thành niên trong độ tuổi. Theo Viện Nhi khoa Hoa Kỳ, có 1/10 người trẻ từ 16 tuổi trở lên mắc bệnh này. Hơn 50% các trường hợp rối loạn tâm thần ở trẻ em xuất hiện trước tuổi 14 nhưng thường bị bỏ qua, gây ra những hậu quả nghiêm trọng về lâu dài. Trẻ từng trải qua một đợt trầm cảm có nguy cơ tái phát trầm cảm trong vòng 5 năm.
Trầm cảm tái phát không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần mà còn gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống, công việc và các mối quan hệ. Để phòng ngừa trầm cảm tái phát, người bệnh cần tuân thủ phác đồ điều trị, xây dựng lối sống lành mạnh, tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè, và tham gia các nhóm hỗ trợ.
Tái phát trầm cảm có nguy hiểm hơn trước không?
Rối loạn trầm cảm tái diễn là một vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng, có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực.
Trầm cảm tái phát được chia thành nhiều giai đoạn với mức độ nghiêm trọng từ nhẹ đến nặng khác nhau. Nếu trầm cảm ở mức độ nhẹ thì khi bị tái phát cũng không quá đáng lo ngại, chỉ cần điều trị trong thời gian ngắn là có thể hồi phục.
Trong những trường hợp trầm cảm tái phát nặng, ban đầu chỉ là cảm giác lo lắng, mệt mỏi và căng thẳng, thì khi tái diễn, người bệnh có thể đối mặt với những triệu chứng nghiêm trọng hơn như ý định tự tử, rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng, và rối loạn ăn uống.
Tóm lại, mức độ nguy hiểm của rối loạn trầm cảm tái diễn phụ thuộc vào giai đoạn, mức độ trầm cảm và tình trạng của mỗi người.
Thực hiện bài test trầm cảm miễn phí trên Askany
Tại sao trầm cảm lại tái phát?
Có nhiều yếu tố có thể dẫn đến trầm cảm tái phát, bao gồm:
- Tự ý ngưng điều trị: Nhiều người khi cảm thấy ổn trở lại đã tự ý ngừng uống thuốc hoặc ngừng gặp bác sĩ. Dẫn đến triệu chứng trầm cảm có thể quay trở lại, đôi khi còn nghiêm trọng hơn trước. Để điều trị hiệu quả, bệnh nhân cần tuân thủ đầy đủ chỉ định của bác sĩ và duy trì lối sống lành mạnh để hạn chế tác dụng phụ.
- Mất người thân: Sự ra đi của người thân cũng có thể gây ra trầm cảm tái phát. Mặc dù cảm giác đau khổ là phản ứng tự nhiên, nhưng nếu cảm xúc buồn bã kéo dài, nó có thể dẫn đến tái phát trầm cảm.
- Sự kiện đau buồn: Những trải nghiệm đau thương như thảm họa thiên nhiên, chiến tranh, hoặc bị tấn công,.. có thể khiến trầm cảm tái phát, ngay cả khi sự kiện đã kết thúc. Những ký ức liên quan đến những sự kiện này cũng có thể làm trầm cảm trở lại.
- Ly hôn: Nghiên cứu cho thấy ly hôn có thể là yếu tố gây trầm cảm tái phát. Khoảng 60% người đã từng mắc trầm cảm có thể phải đối mặt với vấn đề tâm lý nghiêm trọng sau khi chia tay bạn đời.
- Môi trường sống u ám, lạnh lẽo: Dù không được chẩn đoán lâm sàng cụ thể nhưng tình trạng sống trong môi trường cô đơn và buồn bã, đặc biệt là khi con cái trưởng thành và rời khỏi nhà, có thể dẫn đến trầm cảm tái phát.
- Thay đổi hormone: Phụ nữ thường xuyên trải qua sự thay đổi hormone trong các giai đoạn như dậy thì, mang thai, và tiền mãn kinh, điều này có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm tái phát.
- Nghiện ngập: Nghiện cờ bạc, rượu chè, thậm chí lạm dụng các phương tiện giải trí quá mức cũng là những tác nhân gây ra trầm cảm tái phát. Lý do là vì khi bạn đang bị phụ thuộc vào một thứ gì đó nhưng buộc phải ngừng tiếp xúc với nó, sự thay đổi các hóa chất thần kinh có thể khiến bạn cảm thấy khó chịu, hụt hẫng hay thậm chí là giận dữ.
- Di truyền: Nếu có người thân trong gia đình mắc bệnh trầm cảm, nguy cơ tái phát sẽ cao hơn.
Xem thêm các bài viết khác:
- Trầm cảm ở học sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị nên biết
- Trầm cảm ở trẻ em: Nhận biết, nguyên nhân và cách hỗ trợ
Dấu hiệu nhận biết trầm cảm tái phát
Các dấu hiệu của trầm cảm tái phát tương tự như khi bạn bị trầm cảm lần đầu, bao gồm:
- Cảm thấy buồn bã, chán nản trong thời gian dài.
- Tự cô lập chính mình.
- Trở nên khó chịu hơn.
- Mất hứng thú, không còn tham gia các hoạt động yêu thích.
- Thay đổi về ăn uống và giấc ngủ.
- Mệt mỏi, thiếu năng lượng.
- Khó tập trung, khó khăn trong việc đưa ra quyết định.
- Cảm giác bản thân vô dụng, vô giá trị, tội lỗi.
- Suy nghĩ tiêu cực, tự tử.
- Đau đầu hơn bình thường
- Có suy nghĩ tự sát
Điều trị trầm cảm tái phát
Kiểm soát tái phát trầm cảm ở trẻ nhỏ
Nếu tái phát trầm cảm ở trẻ em không được phát hiện và điều trị kịp thời, trầm cảm có thể tái phát ở giai đoạn trưởng thành với mức độ nặng nề hơn. Vì vậy, phụ huynh cần phát hiện sớm và tích cực hỗ trợ ngay từ đợt trầm cảm đầu tiên của con.
Để điều trị trầm cảm tái phát ở trẻ em, bác sĩ thường chỉ định uống thuốc có chọn lọc, kết hợp phương pháp trị liệu tâm lý (đối với mức độ trầm cảm vừa đến nặng).
Song song đó, cha mẹ cần dành thời gian nghe con chia sẻ, tạo không gian an toàn để con bày tỏ cảm xúc, và khuyến khích con tham gia các hoạt động xã hội. Đồng thời, cha mẹ cũng cần tránh những điều sau đây:
- So sánh con với người khác, chỉ trích, la mắng hoặc có những kỳ vọng quá cao
- Can thiệp hoặc tự ý quyết định thay con;
- Nghiêm khắc đến mức cực đoan.
Trường học cũng cần có những chương trình tầm soát và hỗ trợ sức khỏe tâm thần cho học sinh.
Kiểm soát tái phát trầm cảm ở người lớn
Chuyên gia tâm lý cho biết khoảng 30% người dùng thuốc chống trầm cảm sẽ tái phát trầm cảm trong khoảng 1 năm sau đó. Để chủ động ngăn ngừa tình trạng này, người bệnh cần tuân thủ những nguyên tắc sau:
- Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ
Người bệnh phải uống thuốc đúng liều và đúng giờ và thăm khám định kỳ theo như lịch hẹn, đây chính là yếu tố hàng đầu quyết định thành công của quá trình điều trị. Bên cạnh đó, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị các bệnh lý kèm theo cũng rất quan trọng.
- Kiểm tra các chứng bệnh khác
Bệnh lý thực thể khác cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng thuốc hoặc làm tình trạng của bạn trở nên xấu hơn. Vì vậy, khi trầm cảm tái phát, bạn nên đi khám để kiểm tra xem có mắc phải các bệnh lý tiềm ẩn như suy giáp, thiếu vitamin, mất nước, đường huyết thấp, cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tim, hoặc Parkinson không. Phát hiện và điều trị sớm các vấn đề này có thể giúp cải thiện tình trạng trầm cảm của bạn.
- Điều chỉnh đơn thuốc
Khi điều trị trầm cảm, liều lượng thuốc có thể cần phải thay đổi tùy thuộc vào tình hình của từng người. Nếu thuốc cũ không còn tác dụng, xuất hiện tình trạng kháng thuốc, bác sĩ sẽ kê đơn cho bạn loại thuốc khác hoặc điều chỉnh liều lượng. Ngoài ra, việc kết hợp thuốc với chế độ ăn uống lành mạnh và các phương pháp thư giãn cũng rất quan trọng. Bạn cũng có thể tham khảo ý kiến của họ việc kết hợp một số loại thực phẩm chức năng khác nhằm nâng cao hiệu quả chữa trầm cảm.
- Liệu pháp tâm lý
Liệu pháp tâm lý có thể phát huy công dụng tương tự thuốc chống trầm cảm, thậm chí còn hiệu quả hơn. Việc kết hợp cả 2 phương pháp sẽ mang đến nhiều lợi ích hơn so với hướng chữa trầm theo 1 cách duy nhất.
- Lối sống lành mạnh
Người bị tái phát trầm cảm nên thực hiện về các biện pháp giảm căng thẳng như thiền và tập thể dục. Nếu bạn sử dụng chất kích thích, rượu bia, hãy cố gắng cai nghiện để điều trị bệnh tình dứt điểm, tuyệt đối không dùng dù chỉ một lượng rất nhỏ. Xây dựng chế độ ăn uống khoa học sẽ giúp bạn cải thiện triệu chứng trầm cảm đáng kể. Nên ưu tiên những thực phẩm giàu vitamin B12, omega-3, axit amin vì chúng có khả năng thay đổi não một cách tích cực.
Cuối cùng, để ngăn chặn và đẩy lùi nguy cơ tái phát trầm cảm, người bệnh phải suy nghĩ lan quan, nuôi dưỡng cảm xúc tích cực và chăm sóc bản thân với chế độ ăn uống sinh hoạt hợp lý, cũng như chủ động trò chuyện, chia sẻ cởi mở và sống chan hòa với những người xung quanh.
Trầm cảm tái phát hoàn toàn có thể điều trị và kiểm soát được. Nếu bạn đang gặp phải những khó khăn tuyệt vọng khi trầm cảm quay trở lại, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia của Askany, họ sẽ bên cạnh đồng hành và tìm ra cho bạn phác đồ điều trị phù hợp nhất.