Rối loạn tâm lý xuất hiện dưới rất nhiều dạng khác nhau, chẳng hạn như: rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, rối loạn tâm thần phân liệt, rối loạn ăn uống,...Nếu không được điều trị kịp thời, chúng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày của bạn từ công việc, học tập đến các mối quan hệ xã hội. Có một số triệu chứng phổ biến cảnh báo bạn đang mắc “tâm bệnh”, vậy những triệu chứng đó là gì? Bài viết này Askany sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về rối loạn tâm lý, những dấu hiệu nhận biết và đặc biệt là các phương pháp hiệu quả để kiểm soát và vượt qua căn bệnh này.
Rối loạn tâm lý là gì?
Rối loạn tâm lý là một hội chứng phức tạp, ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của một người. Khi mắc phải rối loạn tâm lý, cảm xúc, suy nghĩ, hành vi và thái độ của bạn sẽ thay đổi đáng kể, thường theo chiều hướng tiêu cực hơn.
Rối loạn tâm lý có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, từ những trầm cảm kéo dài, lo âu quá mức cho đến những biến đổi nhân cách rõ rệt. Một người có thể có hơn một loại rối loạn tâm lý trong người.
Bạn cần thực hiện bài test trầm cảm Beck để tự đánh giá mức độ của bản thân mình.
Các loại rối loạn tâm lý phổ biến
Thế giới nội tâm của con người vô cùng phức tạp và đôi khi chúng ta phải đối mặt với những rối loạn tâm lý làm ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Dưới đây là một số dạng rối loạn tâm lý phổ biến nhất mà bạn cần biết:
- Rối loạn lo âu: Cảm giác lo lắng, sợ hãi dai dẳng và quá mức là đặc trưng của rối loạn lo âu. Hội chứng này có nhiều dạng, từ lo âu tổng quát (căng thẳng, lo lắng về nhiều vấn đề), rối loạn hoảng sợ (các cơn hoảng loạn đột ngột), đến rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) (những suy nghĩ ám ảnh lặp đi lặp lại và hành vi cưỡng chế), rối loạn lo âu chia ly (sợ hãi về việc phải xa cách những người có quan hệ tình cảm sâu sắc với mình).
- Trầm cảm: Trầm cảm là một căn bệnh phổ biến, gây ra cảm giác buồn bã, mất hứng thú với cuộc sống, mệt mỏi và khó tập trung. Người bệnh thường có lòng tự trọng thấp, suy nghĩ tiêu cực và có thể có ý định tự tử.
- Rối loạn lưỡng cực: Còn được gọi là rối loạn cảm xúc hai cực, bệnh này gây ra những thay đổi cực đoan về tâm trạng, từ hưng phấn quá mức đến trầm cảm.
- Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD): Đây là một rối loạn thần kinh phát triển. thường xuất hiện ở trẻ em và làm ảnh hưởng đến khả năng tập trung, kiểm soát hành vi và gây nên tính cách bốc đồng của chúng.
- Rối loạn phổ tự kỷ: Tự kỷ là một rối loạn thần kinh phát triển ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và có những hành vi lặp đi lặp lại.
- Rối loạn ăn uống: Bao gồm các bệnh như chán ăn, bulimia (ăn quá nhiều rồi tự gây nôn) và rối loạn ăn uống không kiểm soát.
- Rối loạn nhân cách: Người mắc rối loạn nhân cách thường có những hành vi bất thường và khó hòa nhập với xã hội.
- Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD): Xuất hiện sau khi trải qua một sự kiện đau thương, PTSD gây ra những triệu chứng như ám ảnh, tránh né, căng thẳng, và thay đổi tâm trạng.
- Tâm thần phân liệt: Đây là một rối loạn tâm thần nghiêm trọng, gây ra những ảo giác, ảo tưởng và suy giảm khả năng tư duy.
- Rối loạn sử dụng chất gây nghiện, bao gồm nghiện ma túy, rượu bia, thuốc lá.
Nguyên nhân rối loạn tâm lý
Không có nguyên nhân duy nhất nào khiến chúng ta bị rối loạn tâm lý, tuy nhiên có một số yếu tố chính được các chuyên gia tâm lý tại Askany đưa ra và cho là có ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển của rối loạn tâm lý.
Những yếu tố này bao gồm: mất cân bằng hóa chất trong não, trải nghiệm thời thơ ấu, yếu tố di truyền, bệnh tật, phơi nhiễm trước khi sinh, sử dụng chất kích thích và căng thẳng. Giới tính cũng có tác động nhất định trong việc hình thành một số rối loạn tâm lý.
Cụ thể, các yếu tố làm tăng nguy cơ rối loạn tâm lý bao gồm:
- Bị lạm dụng hoặc bỏ bê thời thơ ấu.
- Quá khứ mất người thân, bị bạo hành cũng có thể gây ra rối loạn tâm lý.
- Gia đình hoặc cá nhân có tiền sử bệnh tâm thần.
- Bệnh Alzheimer hoặc mắc chứng mất trí nhớ
- Sử dụng ma túy, rượu bia.
- Thai phụ tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc virus khi mang thai.
- Sống trong tình trạng kinh tế xã hội khó khăn.
- Mắc các bệnh lý nghiêm trọng, chẳng hạn như ung thư, đau mãn tính và suy giáp.
- Phải chịu những bất lợi trong xã hội.
- Đối mặt với sự kiện cuộc sống gây căng thẳng hoặc sang chấn.
- Một số yếu tố khác như: người có tính cầu toàn, lòng tự trọng thấp cũng dễ có nguy cơ trầm cảm hoặc lo lắng hơn người bình thường.
Triệu chứng của rối loạn tâm lý
Triệu chứng của rối loạn tâm lý rất đa dạng và sẽ thay đổi tùy thuộc vào từng loại khác nhau.Những triệu chứng phổ biến của rối loạn tâm lý bao gồm:
Thay đổi tâm trạng
- Tâm trạng thất thường, dễ cáu gắt hoặc khó chịu.
- Cảm giác buồn bã hoặc cô lập.
- Thay đổi đột ngột trong cảm xúc, có thể từ vui vẻ sang buồn bã trong thời gian ngắn.
- Lo lắng quá mức hoặc sợ hãi.
Thay đổi hành vi
- Hành vi gây hấn, nổi giận, không vâng lời ở trẻ em
- Xa lánh hoặc tránh né các tình huống xã hội và hoạt động mà trước đây rất yêu thích.
- Thường xuyên sử dụng rượu bia hoặc ma túy.
- Thay đổi ham muốn tình dục.
- Khó khăn trong việc tập trung hoặc hoàn thành công việc hàng ngày.
- Có những hành vi thất thường và khó kiểm soát
Thay đổi suy nghĩ
- Rối loạn nhận thức thực tế, bao gồm ảo tưởng hoặc xuất hiện ảo giác.
- Suy nghĩ tiêu cực, có ý định tự sát hoặc tự gây thương tích.
- Xuất hiện nỗi ám ảnh về ngoại hình, cân nặng dẫn đến thay đổi thói quen ăn uống.
- Mất khả năng đưa ra đánh giá hợp lý hoặc biểu lộ cảm xúc.
Các triệu chứng thể chất
- Các triệu chứng thể chất không rõ nguyên nhân, chẳng hạn như mệt mỏi kéo dài.
- Rối loạn giấc ngủ, bị khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều.
- Thay đổi cân nặng đột ngột hoặc cảm giác thèm ăn.
- Trạng thái hôn mê hoặc cảm thấy khó chịu.
- Ác mộng hoặc giấc mơ đáng sợ, đặc biệt là ở trẻ em.
Cách điều trị rối loạn tâm lý
Dựa vào mức độ nghiêm trọng, tình trạng bệnh mà sẽ có các phương pháp điều trị khác nhau. Các phương pháp điều trị rối loạn tâm lý hiện nay bao gồm:
Thuốc
Một số rối loạn tâm lý cần phải sử dụng thuốc, chẳng hạn như thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần. Những loại thuốc này sẽ làm thay đổi các chất hóa học trong não để giảm nhẹ các triệu chứng. Nhưng quan trọng người bệnh cần dùng thuốc đúng giờ, đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Lưu ý không tự ý ngưng thuốc khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ.
Tâm lý trị liệu
Tâm lý trị liệu là biện pháp an toàn giúp người bệnh kiểm soát các triệu chứng rối loạn tâm lý, phổ biến nhất là các phương pháp trị liệu hành vi nhận thức (CBT). Phương pháp này nhằm cải thiện lối suy nghĩ và hành vi tiêu cực, chuyên gia tâm lý sẽ hướng dẫn người bệnh một số cách quản lý cảm xúc hiệu quả.
Liệu pháp thay thế
Một số rối loạn tâm lý có thể được cải thiện bằng liệu pháp thay thế, bổ sung bao gồm: điều trị bằng thảo dược, châm cứu, xoa bóp, liệu pháp mùi hương, yoga và thiền. Gia đình và bệnh nhân cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng những phương pháp này vào điều trị.
Liệu pháp kích thích não
Không phải tất cả các rối loạn tâm lý đều có thể chữa khỏi bằng những phương pháp trên. Trong một số trường hợp, thuốc hầu như không có tác dụng, lúc này bác sĩ đề nghị dùng liệu pháp kích thích não. Liệu pháp này gồm: điện não và TMS - kích thích từ trường xuyên sọ. Nó sẽ giúp thay đổi cách thức hoạt động, xử lý của các dây thần kinh và tế bào trong não.
Biến chứng rối loạn tâm lý
Rối loạn tâm lý có thể dẫn đến hàng loạt các biến chứng về sức khỏe thể chất, tâm lý, giao tiếp xã hội và biến chứng về hành vi cụ thể như sau:
- Người bệnh có cảm giác buồn bã, tuyệt vọng, mất hứng thú với cuộc sống. Từ đó chất lượng cuộc sống giảm sút và gây khó khăn trong mối quan hệ xã hội.
- Giảm năng suất làm việc, khó tập trung, bỏ học.
- Rút lui khỏi các mối quan hệ xã hội và ngại giao tiếp.
- Tác động đến sức khỏe thể chất: một số rối loạn tâm lý có thể gây các triệu chứng như rối loạn tiêu hóa, các vấn đề về tim mạch, suy giảm hệ miễn dịch, đau đầu, đau cơ, đau khớp, tăng huyết áp, nhịp tim không đều, ngủ không sâu giấc, ngủ nhiều nhưng vẫn mệt mỏi,...
- Có nguy cơ tự tử cao hoặc tự làm hại bản thân
- Làm cho mối quan hệ gia đình trở nên căng thẳng, xung đột.
- Xuất hiện hành vi đánh đập, phá hoại, lạm dụng chất kích thích như rượu bia, ma túy.
Phương pháp phòng ngừa rối loạn tâm lý
Không có một phương pháp nào ngừa rối loạn tâm lý được 100%, tuy nhiên, chuyên gia tâm lý trên Askany có một số lưu ý hỗ trợ bạn kiểm soát triệu chứng rối loạn tâm lý hiệu quả như sau:
- Chế độ ăn uống lành mạnh và cân đối, hạn chế tiêu thụ thức ăn nhanh nhiều dầu mỡ, ăn nhiều rau xanh và trái cây.Bạn cũng nên hạn chế những thức uống chứa nhiều cồn hay sử dụng chất kích thích.
- Tập thể dục đều đặn 30 phút mỗi ngày có thể giúp giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng và tăng cường sức đề kháng..
- Tập thói quen ngủ đủ giấc và đúng giờ vào mỗi ngày
- Học cách xử lý căng thẳng và giải tỏa stress trong cuộc sống bằng các phương pháp như thiền, yoga,…
- Duy trì mối quan hệ xã hội lành mạnh với những người xung quanh
- Tìm hiểu kỹ về các dạng rối loạn tâm lý để kịp thời điều trị.
- Hạn chế tiếp xúc với những gì khiến bạn căng thẳng.
- Kiểm tra sức khỏe tinh thần định kỳ
- Hỗ trợ trẻ em và thanh thiếu niên khi những đối tượng này gặp phải các rối loạn tâm lý.
Chẩn đoán rối loạn tâm lý chính xác nhất
Nếu muốn được chẩn đoán rối loạn hành vi chính xác nhất, bạn không chỉ nên dựa vào những triệu chứng phổ biến bên trên mà đồng thời phải đến gặp bác sĩ hoặc các chuyên gia tâm lý.
Họ sẽ có các phương pháp chẩn đoán chuyên nghiệp, chẳng hạn như: phỏng vấn chuyên sâu để thu thập thông tin về các triệu chứng, lịch sử bệnh, các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống của bệnh nhân. Tiếp theo, các chuyên gia sẽ cho bạn thực hiện các bài kiểm tra tâm lý bằng cách đặt các câu hỏi về suy nghĩ, cảm xúc và hành vi sau đó yêu cầu bạn trả lời.
Cuối cùng, nếu cần thiết, bạn sẽ phải thực hiện một số xét nghiệm y tế như xét nghiệm máu, chụp hình ảnh não, điện não đồ,.. để loại trừ các nguyên nhân gây bệnh về thể chất như thiếu hụt chất dinh dưỡng, rối loạn nội tiết,..
Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân đang mắc các chứng rối loạn tâm lý, bạn muốn kiểm tra nhanh tại nhà và có kết quả chính xác nhất. Vậy hãy kết nối với chúng tôi trên Askany. Tại Askany, chúng tôi cung cấp dịch vụ chẩn đoán rối loạn tâm lý online, giúp bạn dễ dàng tiếp cận các chuyên gia tâm lý giàu kinh nghiệm mà không cần phải đến trực tiếp phòng khám.
Bằng cách sử dụng bài kiểm tra tâm lý hiện đại và quy trình đánh giá chuyên sâu, chúng tôi có thể nhận diện chính xác các triệu chứng của bạn và đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp. Dịch vụ của chúng tôi được thiết kế để đảm bảo tính riêng tư, an toàn và hiệu quả, giúp bạn nhanh chóng nhận được sự hỗ trợ cần thiết để vượt qua các rối loạn tâm lý.
Đó là toàn bộ thông tin giúp bạn hiểu rõ hơn về rối loạn tâm lý bao gồm: các dạng phổ biến, nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phương pháp phòng ngừa hiệu quả. Nếu bạn nghi ngờ bản thân hoặc những người xung quanh mình bị rối loạn tâm lý, hãy đặt lịch hẹn với các chuyên gia tâm lý của chúng tôi trên Askany. Các chuyên gia tại Askany sẽ lắng nghe, phân tích và đưa ra chẩn đoán chính xác, giúp bạn hiểu rõ tình trạng của mình và đề xuất các liệu pháp phù hợp để cải thiện sức khỏe tinh thần.