Rối loạn lưỡng cực, hay còn gọi là bệnh hưng trầm cảm, là một căn bệnh tâm thần khiến người bệnh trải qua những thay đổi thất thường về tâm trạng, năng lượng và hoạt động. Cảm giác như đang sống trên một chiếc tàu lượn siêu tốc, lúc lên cao tột đỉnh của niềm vui, lúc lại rơi xuống vực sâu của nỗi buồn. Vậy rối loạn lưỡng cực là gì? Tại sao bệnh tâm lý này lại ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta đến vậy? Hãy đọc thông tin được các chuyên gia tâm lý trên Askany chia sẻ.

Rối loạn lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực (bipolar disorder hay còn gọi là bệnh hưng trầm cảm) là một dạng bệnh tâm thần, trong đó người bệnh trải qua những giai đoạn trầm cảm xen lẫn với các giai đoạn hưng phấn bất thường. Những thay đổi này thường kéo dài từ vài ngày đến vài tuần. Trước đây, bệnh này được gọi là hưng trầm cảm (manic depression).

>>> Tham khảo: Cập nhật chi phí khám tâm lý mới nhất

2 giai đoạn chính của rối loạn lưỡng cực

Giai đoạn hưng cảm: Người bệnh cảm thấy phấn khích bất thường, tràn đầy năng lượng, và tự tin quá mức. Họ có xu hướng nói nhiều, ý tưởng xuất hiện liên tục, ít ngủ nhưng vẫn không mệt mỏi. Tuy nhiên, người bệnh dễ bị kích động và có thể đưa ra những quyết định vội vàng, thiếu cân nhắc. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến các hành động nguy hiểm như chi tiêu quá mức hoặc tham gia vào các hoạt động rủi ro.

Rối loạn lưỡng cực có 2 giai đoạn chính: hưng cảm và trầm cảm

Giai đoạn trầm cảm: Ở giai đoạn này, người bệnh rơi vào trạng thái buồn bã, mất hứng thú với những hoạt động thường ngày. Họ gặp khó khăn trong việc tập trung, cảm thấy mệt mỏi kéo dài, và có những thay đổi bất thường về giấc ngủ, thói quen ăn uống. Các suy nghĩ tiêu cực có thể dẫn đến cảm giác vô vọng, thậm chí có ý định tự tử nếu không được hỗ trợ kịp thời.

Nếu bạn nghi ngờ bản thân mình đang có vấn đề về trầm cảm, hãy thực hiện ngay bài test trầm cảm nhé.

Phân loại rối loạn lưỡng cực

Theo National Institute of Mental Health, rối loạn lưỡng cực được chia thành 3 dạng phổ biến như sau:

Rối loạn lưỡng cực I: Đây là dạng rối loạn lưỡng cực nghiêm trọng nhất, đặc trưng bởi các giai đoạn hưng cảm kéo dài ít nhất 7 ngày, thậm chí đi kèm với hoang tưởng. Trong nhiều trường hợp, triệu chứng hưng cảm nghiêm trọng đến mức người bệnh cần chăm sóc y tế ngay lập tức. Đi kèm là các giai đoạn trầm cảm thường kéo dài ít nhất 2 tuần.
Rối loạn lưỡng cực II: Được xác định bởi các giai đoạn trầm cảm xen kẽ với các giai đoạn hưng cảm nhẹ (hypomania). Các cơn hưng cảm nhẹ này ít nghiêm trọng hơn so với các giai đoạn hưng cảm trong lưỡng cực I.
Rối loạn chu kỳ cảm xúc (Cyclothymic disorder): Tình trạng này bao gồm các triệu chứng hưng cảm nhẹ và trầm cảm tái diễn, nhưng không đủ nghiêm trọng hoặc không kéo dài đủ lâu để được chẩn đoán là giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm.

Trong một số trường hợp, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực không giống với ba dạng chính trên. Tình trạng này được gọi là "rối loạn lưỡng cực và các rối loạn liên quan không xác định khác".

Triệu chứng điển hình của rối loạn lưỡng cực

Nhận biết bệnh rối loạn lưỡng cực qua các dấu hiệu:

Dấu hiệu về cảm xúc

Trạng thái hưng cảm: Người bệnh cảm thấy phấn khích tột độ, hạnh phúc một cách quá mức, luôn lạc quan và tràn đầy năng lượng. Tâm trạng tích cực nhưng không cân đối với hoàn cảnh thực tế.
Trạng thái trầm cảm: Bệnh nhân rơi vào trạng thái buồn bã, mệt mỏi, dễ khóc và cảm thấy tinh thần uể oải, thiếu năng lượng, không rõ nguyên nhân.

Dấu hiệu về hành vi

Trong giai đoạn hưng cảm:

Người bệnh có xu hướng ăn nhiều hơn và hoạt động nhiều để tiêu hao năng lượng dư thừa.
Khả năng ra quyết định suy giảm, dễ đưa ra quyết định bốc đồng.
Có thể xuất hiện ảo giác hoặc nghe thấy những giọng nói lạ.
Tăng cảm xúc hân hoan không phù hợp với tình huống thực tế.
Ham muốn tình dục tăng cao.

Trong giai đoạn trầm cảm:

Người bệnh ăn ít hơn, ít vận động.
Tránh giao tiếp với xã hội, thu mình và trở nên cô lập.
Có thể suy nghĩ về cái chết hoặc có ý định tự tử.

Rối loạn lưỡng cực thường diễn biến theo chu kỳ, có thể thay đổi theo ngày, tuần, tháng hoặc thậm chí theo mùa. Khi nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, người bệnh nên đến các cơ sở y tế uy tín để nhận được sự tư vấn và điều trị từ chuyên gia.

Nguyên nhân của rối loạn lưỡng cực

Chuyên gia tâm lý tại Askany cho biết, nguyên nhân chính xác gây ra rối loạn lưỡng cực vẫn chưa được biết, nhưng di truyền được coi là một yếu tố chính. Ngoài ra, rối loạn điều hòa các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, norepinephrin và dopamine cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh.

Di truyền, yếu tố sinh học và môi trường là nguyên nhân gây ra bệnh hưng trầm cảm

Những sự kiện căng thẳng trong cuộc sống có thể là yếu tố khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm bệnh.

Một số loại thuốc và chất kích thích cũng có thể gây ra cơn bùng phát ở những người mắc rối loạn lưỡng cực, bao gồm:

Thuốc cường giao cảm như cocain và amphetamin.
Rượu.
Corticosteroid.
Một số loại thuốc chống trầm cảm, chẳng hạn như thuốc ba vòng và thuốc ức chế tái hấp thu noradrenergic.

Phân biệt rối loạn lưỡng cực và trầm cảm như thế nào?

Để hiểu rõ hơn sự khác nhau giữa rối loạn lưỡng cực và trầm cảm, hãy xem bảng so sánh sau:

Tiêu chí	Rối loạn lưỡng cực	Trầm cảm
Tâm trạng	Thay đổi cực đoan giữa hưng cảm (phấn khích, lạc quan quá mức) và trầm cảm (buồn bã, mệt mỏi).	Chủ yếu là cảm giác buồn bã và chán nản.
Chu kỳ	Có tính chu kỳ rõ rệt, xen kẽ giữa giai đoạn hưng cảm và trầm cảm.	Không có tính chu kỳ, trầm cảm kéo dài liên tục.
Năng lượng	Thay đổi bất thường: lúc quá cao (khi hưng cảm), lúc quá thấp (khi trầm cảm).	Năng lượng thường thấp, người bệnh cảm thấy mệt mỏi.
Tự tin	Lúc tự tin quá mức (hưng cảm), lúc tự ti, chán nản (trầm cảm).	Tự ti, thiếu tự tin, luôn cảm thấy bất lực.
Hoạt động	Có thể hoạt động quá nhiều trong giai đoạn hưng cảm và gần như không hoạt động trong giai đoạn trầm cảm.	Thường ít hoạt động, không có hứng thú tham gia các hoạt động.
Suy nghĩ	Suy nghĩ có thể quá lạc quan (hưng cảm) hoặc cực kỳ bi quan (trầm cảm).	Suy nghĩ chủ yếu tiêu cực, bi quan về bản thân và tương lai.
Tiên lượng	Tỷ lệ tử vong cao hơn do hành vi nguy hiểm trong giai đoạn hưng cảm.	Thường dẫn đến suy giảm chức năng xã hội và nghề nghiệp.
Chẩn đoán	Khó chẩn đoán nếu không xuất hiện hưng cảm rõ ràng.	Dễ nhận biết hơn do chỉ có giai đoạn trầm cảm.

Điều trị rối loạn lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực là một tình trạng tâm thần nghiêm trọng, không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể làm giảm nhẹ các triệu chứng thông qua việc điều trị liên tục. Dưới đây là các bước điều trị cần thực hiện:

Chẩn đoán chuyên sâu: Người bệnh cần đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám lâm sàng. Bác sĩ tâm thần sẽ tiến hành đánh giá các triệu chứng và có thể yêu cầu các xét nghiệm như xét nghiệm máu để loại trừ các bệnh lý khác có thể gây ra triệu chứng tương tự.
Điều trị bằng thuốc:

Lithium: Thường được bác sĩ chỉ định để giúp cân bằng cảm xúc và ngăn ngừa cơn hưng cảm và trầm cảm tái phát. Việc điều trị bằng lithium có thể kéo dài suốt đời, đặc biệt nếu bệnh nhân có diễn biến nặng.
Ngoài ra, các loại thuốc ổn định tâm trạng khác cũng có thể được sử dụng, bao gồm các loại thuốc chống co giật và thuốc kháng loạn thần.

Liệu pháp tâm lý: Các phương pháp trị liệu như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) hoặc liệu pháp tâm lý nhóm sẽ hỗ trợ người bệnh trong việc kiểm soát hành vi và suy nghĩ. Những liệu pháp này giúp bệnh nhân hiểu rõ hơn về bệnh của mình và tìm cách quản lý cảm xúc hiệu quả hơn.
Chế độ sinh hoạt lành mạnh: Người bệnh cần ngủ đủ giấc và theo lịch trình cố định. Tham gia các hoạt động xã hội giúp giảm cảm giác cô đơn và trầm cảm. Họ cũng nên tránh xa các chất kích thích như caffeine, bia, rượu, vì những chất này có thể làm tăng triệu chứng.
Theo dõi liên tục: Việc theo dõi thường xuyên với bác sĩ là cần thiết để điều chỉnh phương pháp điều trị nếu cần thiết và ngăn ngừa tái phát.

Rối loạn lưỡng cực: làm sao để nhận biết và đối phó