Rối loạn tâm lý theo mùa được biết đến là một dạng của trầm cảm có xu hướng diễn biến theo các mùa trong năm. Theo đó, người bệnh thường trải qua cảm xúc buồn bã, mất ngủ và thiếu năng lượng tại một khoảng thời nhất định, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống cũng như các hoạt động hàng ngày. Theo dõi bài viết sau của Askany để biết chính xác hơn về rối loạn tâm lý là gì, nguyên nhân và các dấu hiệu cụ thể của hội chứng này.
Rối loạn tâm lý theo mùa là gì?
Rối loạn tâm lý theo mùa hay còn gọi là rối loạn cảm xúc theo mùa, có tên tiếng Anh là seasonal affective disorder (SAD), đây là một dạng trầm cảm xảy ra đồng thời tại một thời điểm trong năm. Đa phần những người bị rối loạn tâm lý theo mùa đều bắt đầu bằng các triệu chứng của bệnh vào mùa thu và tiếp tục trong các tháng mùa đông, tình trạng này thường ít xảy ra hơn vào mùa xuân hoặc đầu mùa hè.
Theo một số nghiên cứu, rối loạn tâm lý theo mùa thường thấy ở nữ giới hơn, nhưng khi nam giới mắc bệnh thì lại có biểu hiện nặng hơn. Ngoài ra, hội chứng này khá phổ biến ở những khu vực xa về phía bắc hoặc phía nam của xích đạo. Và tương tự với các loại trầm cảm khác, rối loạn tâm lý theo mùa còn có khả năng liên quan đến quan hệ huyết thống.
Thực hiện bài test tâm lý để biết mức của bạn như thế nào nhé.
Nguyên nhân dẫn đến rối loạn tâm lý theo mùa
Những người mắc chứng rối loạn tâm lý theo mùa chủ yếu là do bộ não bị mất cân bằng sinh hoá từ sự kiện thời gian nắng vào ban ngày bị rút ngắn lại kết hợp với sự thiếu mất nguồn ánh sáng mặt trời vào mùa đông. Nhìn chung, nguyên nhân chính dẫn đến hội chứng SAD là do sự thay đổi ánh sáng theo mùa tác động đến cơ thể con người. Khi mùa trong năm thay đổi, con người sẽ có sự chuyển đổi về đồng hồ sinh học nội tại hoặc thời gian biểu hàng ngày.
Ngoài nguyên nhân nếu trên, các nghiên cứu đã chứng minh rằng người bị rối loạn tâm lý theo mùa còn có thể là do:
- Ánh sáng chói tạo ra sự khác biệt trong chất hoá học của não.
- Khu vực sinh sống của người bệnh nằm xa xích đạo.
- Melatonin - nội tiết tố liên quan trực tiếp đến giấc ngủ và có mối liên kết với bệnh trầm cảm được sản xuất nhiều hơn vào những tháng mùa đông.
- Serotonin - một hoá chất trong não giúp dẫn truyền thần kinh có ảnh hưởng rất lớn đến tâm trạng bị giảm sút khi ánh sáng mặt trời giảm.
Triệu chứng của rối loạn tâm lý theo mùa
Triệu chứng của rối loạn tâm lý theo mùa sẽ bao gồm cả triệu chứng của trầm cảm ở mức độ nặng và một số triệu chứng khác nhau đối với SAD theo kiểu mùa đông và mùa hè.
Các triệu chứng của trầm cảm nặng gồm:
- Tâm trạng chán nản.
- Mất hứng thú trong việc thực hiện các hoạt động yêu thích thường ngày.
- Thay đổi khẩu vị hoặc cân nặng bất thường.
- Rối loạn giấc ngủ.
- Có biểu hiện chuyển động chậm chạp hơn bình thường.
- Không có năng lượng.
- Nghi ngờ bản thân, cảm thấy vô vọng.
- Khó tập trung.
- Thường suy nghĩ về việc tự tử hoặc cái chết.
Triệu chứng của SAD kiểu mùa động gồm:
- Ngủ quá giấc.
- Ăn quá nhiều, đặc biệt là thèm các thực phẩm có nhiều carbohydrate như đồ ngọt, tinh bột, ngũ cốc,…
- Tăng cân nhanh.
- Thu mình lại với tập thể và xã hội.
Triệu chứng của SAD kiểu mùa động gồm:
- Khó ngủ.
- Chán ăn dẫn đến sụt cân nhanh.
- Cảm giác lo lắng, bồn chồn và dễ kích động.
- Có xu hướng bạo lực.
Nếu bản thân bạn đang biểu hiện các triệu chứng nêu trên, nhưng bạn không chắc chắn là mình có phải đang bị rối loạn tâm lý theo mùa hay không. Hãy để lại tên và số điện thoại của bạn TẠI ĐÂY, các chuyên gia tâm lý nhiều năm kinh nghiệm sẽ trực tiếp liên hệ và thực hiện chẩn đoán cho bạn,
Đối tượng nào dễ mắc rối loạn tâm lý theo mùa?
Bất kỳ ai cũng có thể bị rối loạn tâm lý theo mùa. Trong đó, phụ nữ thường có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nam giới. Bên cạnh đó, một số đối tượng cũng có nguy cơ cao mắc bệnh này là:
- Người ở độ tuổi từ 15 - 55.
- Người có người thân có tiền sử mắc bệnh trầm cảm theo mùa.
- Người sống ở nơi có thời gian ánh sáng chiếu ít, đồng thời có sự thay đổi rõ rệt về mức độ chiếu sáng và giữa các mùa trong năm.
Hậu quả của chứng rối loạn tâm lý theo mùa
Tương tự như các loại trầm cảm khác, rối loạn tâm lý theo mùa có thể trở nên trầm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Cụ thể như sau:
- Gây ra sự suy giảm sức khỏe về mặt thể chất (rối loạn giấc ngủ, rối loạn tiêu hoá, bệnh vai gáy, huyết áp cao,...) và tâm lý (cảm giác buồn chán, lo âu, mệt mỏi, khó ngủ, khó tập trung và thiếu năng lượng) ở người bệnh.
- Làm ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội và tình cảm con người, vì triệu chứng của chứng SAD sẽ làm người bệnh mất hứng thú với cuộc sống, trở nên xa lánh mọi người và tự cô lập bản thân.
- Lạm dụng chất kích thích khi phải thường xuyên đối mặt với những cảm xúc tiêu cực, điều này rất có thể dẫn đến trầm cảm nặng hơn và ý định tự sát.
Rối loạn tâm lý theo mùa được chẩn đoán như thế nào?
Đối với chứng rối loạn tâm lý theo mùa, bác sĩ sẽ dựa vào các yếu tố tiêu chuẩn sau đây để đưa ra chẩn đoán:
- Người bệnh phải có các triệu chứng của trầm cảm nặng hoặc các triệu chứng cụ thể để liệt kê ở trên.
- Các thời điểm trầm cảm phải xảy ra trong các mùa cụ thể của 2 năm liên tiếp, ví dụ như chỉ trong các tháng mùa đông hoặc các tháng mùa hè.
Tuy nhiên, không phải người bị SAD nào cũng đều trải qua các triệu chứng mỗi năm. Do đó, các giai đoạn trầm cảm này phải thường xuyên hơn nhiều so với các giai đoạn trầm cảm khác mà người bệnh đó có thể đã trải quan vào những thời điểm khác trong năm.
Cách điều trị rối loạn tâm lý theo mùa
Sử dụng liệu pháp ánh sáng
Vì nguyên nhân gây ra rối loạn tâm lý theo mùa là do sự thay đổi ánh sáng giữa các mùa nền việc sử dụng liệu pháp ánh sáng được đánh giá cao về mức độ hiệu quả khi điều trị bệnh này.
Người bệnh sẽ được ngồi trước một thiết bị chiếu sáng khoảng 45 phút mỗi ngày. Trong thời gian chiếu sáng, người phải thường xuyên liếc nhìn thiết bị để nhận sự tác động của ánh sáng. Thời điểm thích hợp nhất để tiến hành điều trị theo phương pháp này là vào buổi sáng, đặc biệt không nên điều trị vào buổi tối và nhất là trước khi đi ngủ, bởi nó có thể gây mất ngủ.
Ngoài ra, để tăng hiệu quả điều trị, người bệnh nên tiếp xúc nhiều với ánh mặt trời vào những lúc nắng dịu như sáng sớm hoặc buổi chiều. Bệnh trầm cảm theo mùa này có thể chuyển biến tích cực chỉ sau vài tuần điều trị, tuy nhiên người bệnh nên thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ, nhất là với những người bị nhạy cảm với ánh sáng. Đồng thời, người bệnh cũng không được tự ý dừng liệu trình khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ. Thông thường, điều trị bằng liệu pháp ánh sáng có thể kéo dài cho tới khi chuyển sang mùa xuân hoặc mùa hạ tuỳ vào tình trạng của bệnh nhân.
Trị liệu hành vi nhận thức
Trị liệu hành vi nhận thức (CBT) là một loại phương pháp điều trị bằng cách nói chuyện với người bệnh giúp họ học cách đối phó với các tình huống khác nhau. Đối với những người bị SAD, phương pháp này đã được điều chỉnh và tiến hành trong hai phiên nhóm hàng tuần, tập trung vào việc thay thế những suy nghĩ tiêu cực liên quan đến mùa đông bằng những lối suy nghĩ tích cực hơn.
Bên cạnh đó, trị liệu hành vi nhận thức còn sử dụng một quy trình giúp người bệnh xác định và lên lịch cho các hoạt động thú vị cả trong nhà và ngoài trời để chống lại sự mất hứng thú mà họ thường phải trải qua trong mùa đông.
Sử dụng thuốc chống trầm cảm
Giống như các loại trầm cảm khác, chứng rối loạn tâm lý theo mùa hoàn toàn có thể được điều trị bằng thuốc chống trầm cảm. Thuốc chống trầm cảm được coi là chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), cho nên sẽ cải thiện đáng kể tâm trạng của người bệnh SAD. Các loại thuốc chống trầm cảm thường được sử dụng gồm fluoxetine, citalopram, sertraline, paroxetine và escitalopram.
Thêm nữa, cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng đã phê duyệt một số thuốc có khả năng chống trầm cảm khác như bupropion, những loại thuốc này ở dạng giải phóng kéo dài, có khả năng ngăn ngừa tái phát các đợt trầm cảm theo mùa khi dùng hàng ngày bắt đầu từ mùa thu cho đến đầu mùa xuân năm sau.
Đa phần các thuốc chống trầm cảm đều có tác dụng phụ, do đó bạn cần nói chuyện với bác sĩ kỹ hơn về tình trạng của mình để được kê đơn thuốc phù hợp, giúp cải thiện các triệu chứng bệnh tốt nhất.
Xem thêm bài viết khác: Trầm cảm không điển hình là gì? Chẩn đoán và điều trị hiệu quả
Bổ sung vitamin D
Vitamin D là một chất dinh dưỡng hỗ trợ rất đắc lực cho quá trình điều trị rối loạn trầm cảm theo mùa. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người bị thiếu vitamin D thường sẽ có nguy cơ mắc SAD cao hơn.
Người mắc trầm cảm theo mùa nên bổ sung vitamin D3 liên tục trong 3 tháng. Cụ thể:
- Bệnh nhân thuộc nhóm 1: sử dụng 600 UI vitamin D3/ ngày.
- Bệnh nhân thuộc nhóm 2: sử dụng khoảng 4000 UI vitamin D3/ ngày.
Bài viết trên đây đã chia sẻ các thông tin về hội chứng rối loạn tâm lý theo mùa đầy đủ và chi tiết nhất. Nếu như bạn nhận thấy bản thân đang có những triệu chứng của loại trầm cảm này thì đừng ngần ngại mà hãy kết nối nhanh với các chuyên gia tâm lý hàng đầu của ứng dụng Askany. Với kinh nghiệm làm nghề lâu năm của mình, bạn sẽ được các chuyên gia thực hiện chẩn đoán và đưa ra hướng trị liệu phù hợp và có tỷ lệ khắc phục tốt nhất.