Rối loạn hoảng sợ là một tình trạng tâm lý nghiêm trọng gây ra cảm giác sợ hãi và lo lắng cực độ mà người bệnh không thể kiểm soát. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá chi tiết về rối loạn hoảng sợ, từ các nguyên nhân và triệu chứng đến những phương pháp điều trị hiệu quả nhất. Việc hiểu rõ về rối loạn hoảng sợ sẽ giúp bạn nhận diện và vượt qua rối loạn này một cách hiệu quả hơn.
Bệnh rối loạn hoảng sợ là gì?
Rối loạn hoảng sợ (Panic Attacks, Panic Disorder) là một dạng rối loạn lo âu, người bệnh trải qua những cơn sợ hãi cực độ bất ngờ mà không có lý do rõ ràng. Người bệnh có thể cảm thấy như sắp chết, tin rằng mình đang trải qua nhồi máu cơ tim, trở nên mất kiểm soát, hoặc rơi vào trạng thái hoang tưởng.
Mặc dù cơn hoảng sợ thường chỉ kéo dài trong vài phút, nhưng nó tạo ra phản ứng cơ thể cực kỳ mãnh liệt, như tim đập nhanh, thở gấp, đổ mồ hôi và run rẩy. Người bệnh có thể cảm thấy sợ hãi và lo lắng liên tục, dù không có tình huống cụ thể nào gây ra cảm giác này.
Theo nghiên cứu của NIH, rối loạn hoảng sợ thường khởi phát vào cuối tuổi vị thành niên hoặc những năm đầu của tuổi trưởng thành. Phụ nữ có nguy cơ mắc rối loạn hoảng sợ cao gấp đôi so với nam giới.
Triệu chứng nhận biết rối loạn hoảng sợ
Cơn hoảng sợ có thể xuất hiện đột ngột vào bất kỳ thời điểm nào, những cơn này thường kéo dài vài phút với nhiều triệu chứng khó chịu như:
- Tim đập nhanh, mạnh.
- Đổ mồ hôi nhiều.
- Run rẩy ở tay chân.
- Khó thở, cảm giác hụt hơi.
- Ớn lạnh hoặc cảm giác cơ thể nóng bừng.
- Buồn nôn.
- Đau ở đầu, bụng hoặc ngực.
- Chóng mặt, choáng váng, thậm chí ngất xỉu.
- Cảm giác tê rần ở ngón tay.
- Dạ dày cảm thấy quặn thắt.
Hầu hết các cơn hoảng sợ kéo dài từ 5 đến 20 phút, nhưng đôi khi có thể kéo dài đến một giờ.
Nguyên nhân gây ra rối loạn hoảng sợ
Hiện nay, nguyên nhân chính xác của rối loạn hoảng sợ vẫn chưa được xác định rõ, nhưng các nhà khoa học đã phát hiện mối liên hệ giữa một số vùng trong não với cảm giác sợ hãi và lo âu. Các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin và epinephrine cũng có thể liên quan đến sự phát triển của bệnh này.
Những cơn hoảng sợ có thể bùng phát bất ngờ mà không có dấu hiệu báo trước, nhưng theo thời gian, chúng thường sẽ được kích hoạt bởi một tình huống cụ thể. Một số yếu tố có thể góp phần thúc đẩy cơn hoảng sợ bao gồm:
- Căng thẳng, dễ nhạy cảm với áp lực hoặc cảm xúc tiêu cực.
- Thay đổi trong hoạt động của các chức năng não.
- Sử dụng caffeine, nicotine và một số chất kích thích khác.
- Một số loại thuốc như steroid, thuốc xịt dùng cho bệnh hô hấp, thuốc tuyến giáp, thuốc giảm cân, và thuốc trị dị ứng, ho, cảm lạnh cũng có thể góp phần gây nên tình trạng hoảng loạn.
- Yếu tố di truyền cũng là một trong những nguyên nhân gây ra rối loạn hoảng sợ.
Đối tượng nguy cơ dễ mắc rối loạn hoảng sợ
Những người phải đối mặt với áp lực lớn trong cuộc sống cũng có nguy cơ mắc phải tình trạng này. Ngoài ra, có nhiều yếu tố khác góp phần làm tăng nguy cơ rối loạn hoảng sợ, bao gồm:
- Trải qua mất mát đau buồn như mất người thân hay người yêu.
- Từng chịu tổn thương tâm lý nặng nề trong quá khứ, chẳng hạn như lạm dụng tình dục, bạo hành thân thể hoặc gặp tai nạn nghiêm trọng.
- Đối diện với biến cố lớn như ly hôn hoặc trải qua trầm cảm sau sinh.
- Nghiện thuốc lá hoặc sử dụng quá mức caffeine.
- Có tiền sử gia đình từng mắc cơn hoảng loạn hoặc rối loạn hoảng sợ.
Chẩn đoán rối loạn hoảng sợ
Rối loạn hoảng sợ được chẩn đoán theo tiêu chuẩn của Cẩm nang chẩn đoán và thống kê về rối loạn tâm thần (DSM-5). Theo DSM-5, người mắc rối loạn hoảng sợ thường trải qua những cơn hoảng loạn lặp đi lặp lại với tần suất khá gần nhau. Trong đó có ít nhất một lần người bệnh gặp một hoặc cả hai triệu chứng điển hình sau đây, kéo dài trên một tháng:
- Lo lắng kéo dài về những cơn hoảng sợ có thể đến và hậu quả mà nó gây ra, chẳng hạn như cảm thấy mất lý trí hay sợ rằng mình sẽ không kiểm soát được bản thân.
- Tránh né những tình huống bình thường mà người bệnh cho rằng có thể kích hoạt cơn hoảng sợ tiếp theo.
Nếu các cơn hoảng loạn xuất hiện thường xuyên và gây khó chịu, lo lắng quá mức, ảnh hưởng đến cuộc sống, cần đến gặp bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý để được tư vấn và điều trị.
Điều trị rối loạn hoảng sợ
Liệu pháp tâm lý
Các liệu pháp tâm lý dành cho rối loạn hoảng sợ thường bao gồm liệu pháp phơi nhiễm và liệu pháp nhận thức-hành vi (CBT).
Liệu pháp phơi nhiễm: Bệnh nhân sẽ phải đối mặt với các tình huống khiến họ sợ hãi. Mục tiêu là giúp họ dần làm quen với những tình huống đó, từ đó giảm bớt nỗi sợ theo thời gian.
Liệu pháp nhận thức - hành vi: Phương pháp này tập trung vào việc giúp bệnh nhân nhận diện và kiểm soát các suy nghĩ tiêu cực và lệch lạc. Khi điều trị, bệnh nhân sẽ học cách:
- Đối diện với các tình huống gây sợ hãi thay vì tránh né chúng.
- Khi gặp cơn hoảng loạn, thay vì hoảng hốt, bệnh nhân được hướng dẫn sử dụng các kỹ thuật như thở chậm để kiểm soát nhịp thở và cảm giác lo âu.
Điều trị bằng thuốc
Các loại thuốc khác nhau có thể ngăn ngừa hoặc giảm mức độ lo âu, tránh sợ hãi, và giảm tần suất cũng như cường độ của các cơn hoảng loạn:
- Thuốc chống trầm cảm: Các nhóm thuốc như SSRIs, SNRIs, TCAs, và MAOIs đều có hiệu quả tương đương nhau. Tuy nhiên, SSRIs và SNRIs thường được ưa chuộng vì ít tác dụng phụ hơn so với các nhóm khác.
- Benzodiazepin: Đây là thuốc giải lo âu có tác dụng nhanh hơn thuốc chống trầm cảm nhưng có nguy cơ gây phụ thuộc và các tác dụng phụ như buồn ngủ và các vấn đề trí nhớ. Tuy vậy, một số bệnh nhân sử dụng lâu dài mà không gặp biến chứng nghiêm trọng.
- Kết hợp thuốc chống trầm cảm và benzodiazepin: ban đầu sẽ được chỉ định sử dụng đồng thời, sau đó giảm dần benzodiazepin khi thuốc chống trầm cảm có tác dụng. Thực tế là có những bệnh nhân chỉ đáp ứng với liệu pháp kết hợp này.
Khi ngừng thuốc, các cơn hoảng loạn có thể tái phát, vì vậy cần có sự giám sát và hướng dẫn của bác sĩ.
Các biện pháp phòng ngừa rối loạn hoảng sợ
Để phòng tránh rối loạn hoảng sợ, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:
Học cách quản lý căng thẳng và áp lực trong cuộc sống bằng cách thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, và thở sâu.
- Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống cân bằng và tập thể dục thường xuyên không chỉ cải thiện sức khỏe tổng thể mà còn giúp giảm lo âu.
- Hạn chế hoặc tránh xa các chất kích thích như caffeine và rượu, vì chúng có thể làm tăng nguy cơ lo âu và cơn hoảng loạn.
- Học kỹ thuật đối phó với lo âu để giúp bạn cảm thấy tự tin hơn khi đối mặt với tình huống căng thẳng.
- Theo dõi tình trạng sức khỏe tâm thần, đặt lịch khám sức khỏe tâm thần định kỳ để phát hiện sớm các triệu chứng và điều trị kịp thời nếu cần.
Mặc dù rối loạn hoảng sợ có thể gây ra nhiều ảnh hưởng đến cuộc sống người mắc phải, nhưng đừng lo lắng vì bạn hoàn toàn có thể vượt qua nó. Nếu bạn đang gặp phải những triệu chứng của rối loạn hoảng sợ, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý. Hãy chia sẻ những lo lắng của bạn với chuyên gia tâm lý trên ứng dụng Askany để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời. Askany có đội ngũ chuyên gia giỏi, tận tâm, sẵn sàng lắng nghe và cung cấp các giải pháp phù hợp để giúp bạn vượt qua rối loạn hoảng sợ, cải thiện chất lượng cuộc sống.