Rối loạn đa nhân cách là một rối loạn tâm thần phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người bệnh. Người mắc chứng bệnh này thường có nhiều "nhân cách", và mỗi nhân cách có thể điều khiển hành vi của họ vào những thời điểm khác nhau. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, tình trạng này có thể gây ra những vấn đề lớn. Vậy rối loạn đa nhân cách bắt nguồn từ đâu? Làm thế nào để biết mình có mắc chứng bệnh này hay không? Bài viết này Askany sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về rối loạn đa nhân cách, những dấu hiệu nhận biết và những phương pháp điều trị để vượt qua bệnh một cách hiệu quả.
Tổng quan về hội chứng rối loạn đa nhân cách
Rối loạn đa nhân cách là gì?
Rối loạn đa nhân cách, hay Dissociative Identity Disorder (DID), còn được biết đến với những tên gọi khác như rối loạn nhân dạng phân ly hay rối loạn nhân cách phân chia. Đây là một dạng rối loạn tâm thần phức tạp, trong đó người bệnh có từ hai tính cách trở lên, các tính cách này có thể thay phiên nhau kiểm soát hành vi của họ. Mỗi tính cách hoạt động như một con người riêng biệt với suy nghĩ, cảm xúc và cách nhìn nhận khác nhau.
Khi một tính cách nào đó kiểm soát, người bệnh có thể quên mất mình là ai và không nhận ra những gì mình đã làm trong thời gian tính cách đó chiếm lĩnh. Đây chính là lý do họ thường xuyên rơi vào tình trạng mất trí nhớ ngắn hạn.
Người bệnh có thể thay đổi cảm xúc đột ngột, như đang cười bỗng trở nên buồn bã, hoặc đang giận dữ lại chuyển sang vui vẻ. Những thay đổi này xảy ra ngoài ý thức và khả năng kiểm soát của người bệnh.
Các loại rối loạn đa nhân cách
Rối loạn đa nhân cách có hai dạng chính: chiếm hữu và không chiếm hữu:
- Chiếm hữu: Một tính cách nào đó hoàn toàn chiếm lĩnh và kiểm soát hành vi, làm cho người bệnh không nhận thức được về bản thân trong thời gian đó.
- Không chiếm hữu: Các tính cách có thể cùng tồn tại và nhận thức về nhau, nhưng không hẳn là một tính cách hoàn toàn lấn át các tính cách khác.
Phân biệt rối loạn đa nhân cách và tâm thần phân liệt
Rối loạn đa nhân cách và tâm thần phân liệt đều là những rối loạn tâm thần nguy hiểm. Hai bệnh dễ bị nhầm lẫn vì cả hai đều làm cho người bệnh có hành vi thay đổi đột ngột, đôi khi như "trở thành người khác”. Tuy nhiên, sự nhầm lẫn này có thể dẫn đến chẩn đoán sai, vì mỗi bệnh có bản chất và cách điều trị khác nhau.
Điểm khác nhau chính giữa hai bệnh:
- Tâm thần phân liệt: Người bệnh gặp ảo giác, nghe thấy tiếng nói trong đầu và suy nghĩ bị gián đoạn. Họ không có nhiều nhân cách khác nhau, chỉ là suy nghĩ và cảm xúc bị rối loạn.
- Rối loạn đa nhân cách: Người bệnh có nhiều nhân cách riêng biệt, mỗi nhân cách có thể xuất hiện vào các thời điểm khác nhau và không nhớ về nhau. Các nhân cách này thường xuất hiện do chấn thương tâm lý.
Ảnh hưởng của bệnh
Những người mắc rối loạn đa nhân cách thường đối mặt với nhiều khó khăn nghiêm trọng trong cuộc sống hàng ngày. Họ thường cảm thấy lạc lõng và không chắc chắn về chính mình, vì không có một bản sắc cá nhân ổn định. Người bệnh có thể trải qua những ảo giác hoặc tin vào những điều không thực tế, làm giảm khả năng phân biệt giữa thực và ảo. Sự thay đổi liên tục trong tính cách và hành vi có thể khiến họ gặp khó khăn, căng thẳng trong việc giao tiếp và duy trì các mối quan hệ.
Nguyên nhân gây ra hội chứng rối loạn đa nhân cách
Những người từng trải qua lạm dụng thể chất, tình dục thời thơ ấu, hoặc chịu đựng lạm dụng tình cảm nghiêm trọng, sẽ có nguy cơ cao phát triển rối loạn đa nhân cách. Thực tế, khoảng 90% những người mắc rối loạn này tại Mỹ, Canada, và châu Âu đều từng là nạn nhân của sự lạm dụng hoặc bỏ rơi trong thời thơ ấu.
Không chỉ trẻ em, người lớn cũng có thể mắc rối loạn đa nhân cách sau khi trải qua những sự kiện đau thương, chẳng hạn như chiến tranh, thiên tai, bắt cóc, tra tấn, hoặc phải chịu đựng điều trị bệnh kéo dài trong giai đoạn đầu đời. Những chấn thương này có thể tạo ra những vết hằn tâm lý, dẫn đến sự phát triển của các tình trạng tâm lý phức tạp như rối loạn đa nhân cách.
Dấu hiệu, biểu hiện rối loạn đa nhân cách
Vậy làm sao biết bản thân bị rối loạn đa nhân cách hay không? Đa nhân cách là một dạng rối loạn tâm lý đặc biệt với những biểu hiện và dấu hiệu đặc trưng như sau:
- Cảm giác tách rời khỏi cơ thể và cảm xúc: Đây là một trong những dấu hiệu đầu tiên, người bệnh cảm thấy như đang quan sát chính mình từ bên ngoài.
- Nhận thức mọi thứ xung quanh không thực tế: Người bệnh thường có cảm giác như thế giới xung quanh không có thật, mọi thứ trở nên xa lạ và mơ hồ.
- Hành động bất thường: Người mắc chứng này có thể hành động một cách bất thường như lái xe quá tốc độ, lấy trộm tiền, và cảm thấy như bị ép buộc phải thực hiện những hành động đó.
- Nhầm lẫn hoặc thay đổi danh tính: Người bệnh có thể quên mất tên, địa chỉ, hoặc công việc của mình, khiến họ gặp khó khăn trong cuộc sống thường ngày.
- Mất trí nhớ tạm thời: người bệnh có thể quên thông tin cá nhân, ký ức đau thương hoặc những sự kiện diễn ra hàng ngày mà bản thân không thể nhớ nổi.
- Thay đổi tư thế, cử chỉ, cách nói chuyện: Khi danh tính thay đổi, cách ứng xử, trí nhớ và suy nghĩ cũng có thể biến đổi, tạo nên sự khác biệt rõ ràng mà người khác hoặc chính bản thân người bệnh đều có thể nhận ra.
- Ý nghĩ tự tử hoặc tự làm hại bản thân: Nhiều người mắc rối loạn đa nhân cách có xu hướng tự làm tổn thương mình và có ý định tự tử. Theo Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ, hơn 70% bệnh nhân ngoại trú mắc chứng này từng cố gắng tự tử.
Các biểu hiện khác gồm:
- Gặp ảo giác như thấy, nghe những điều không có thật.
- Cảm thấy buồn bã kéo dài hoặc lo âu.
- Hay có các cơn co giật bất thường (không phải do động kinh).
- Gặp rối loạn, khó khăn trong việc quan hệ tình dục.
- Thường xuyên phải dùng đến các chất kích thích.
Nếu có các dấu hiệu trên, bạn nên liên hệ với bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Cách chẩn đoán rối loạn đa nhân cách
Hiện tại chưa có xét nghiệm cụ thể nào để chẩn đoán rối loạn đa nhân cách. Thay vào đó, bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia tâm lý sẽ đánh giá tình trạng bệnh thông qua việc hỏi han các triệu chứng và tiền sử sức khỏe của người bệnh. Bác sĩ tâm thần cũng có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm hình ảnh, như chụp CT hoặc MRI, để loại trừ các nguyên nhân không liên quan.
Để chẩn đoán rối loạn đa nhân cách, bác sĩ dựa vào các tiêu chí trong Cẩm nang chẩn đoán và thống kê về rối loạn tâm thần, (DSM-5). Để được chẩn đoán mắc bệnh, người bệnh cần có các dấu hiệu sau:
- Có từ hai tính cách trở lên, mỗi tính cách khác biệt về cách suy nghĩ và hành động.
- Có khoảng trống trong trí nhớ, quên các sự kiện hàng ngày hoặc thông tin cá nhân quan trọng mà không có lý do rõ ràng.
- Các triệu chứng phải đủ nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Phương pháp điều trị rối loạn đa nhân cách
Việc điều trị rối loạn đa nhân cách phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, giới tính và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Tâm lý trị liệu
Tâm lý trị liệu là phương pháp chủ yếu được sử dụng để điều trị các vấn đề về rối loạn nhân cách. Trong quá trình trị liệu, bác sĩ và bệnh nhân sẽ thực hiện các cuộc trò chuyện sâu về các vấn đề mà người bệnh đang phải đối mặt.
Quá trình này có thể giúp người bệnh quản lý và thay đổi hành vi bất thường, hợp nhất các tính cách khác nhau thành một nhân cách duy nhất. Quá trình điều trị có thể kéo dài, nhưng kết quả thường rất tích cực và mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe tinh thần của người bệnh.
Liệu pháp thôi miên
Liệu pháp thôi miên giúp người bệnh thư giãn sâu và tập trung cao độ để cải thiện sức khỏe tâm thần. Phương pháp này có thể giúp giảm căng thẳng, lo âu, hoảng loạn và hội chứng căng thẳng sau sang chấn (PTSD). Nó cũng hỗ trợ điều trị các vấn đề ám ảnh và giúp kiểm soát hành vi.
Quá trình thôi miên bao gồm bốn giai đoạn: cảm ứng, đào sâu, gợi ý và xuất hiện. Kết hợp với tâm lý trị liệu, thôi miên giúp người bệnh tiếp cận ký ức bị kìm nén, điều chỉnh hành vi và tích hợp các tính cách thành một.
Điều trị bổ trợ bằng thuốc
Hiện tại, không có loại thuốc nào được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt đặc biệt cho rối loạn đa nhân cách. Tuy nhiên, một số loại thuốc điều trị tâm thần có thể giúp bệnh nhân giảm các triệu chứng liên quan, chẳng hạn như trầm cảm và lo âu.
Rối loạn đa nhân cách ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người mắc phải nó. Điều trị chứng bệnh này đòi hỏi sự kiên nhẫn, nỗ lực từ cả người bệnh và người thân. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải những dấu hiệu của rối loạn đa nhân cách, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý. Hãy liên hệ ngay với các chuyên gia giỏi, đang công tác tại các bệnh viện lớn thông qua ứng dụng Askany để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.