Rối loạn thách thức chống đối (ODD) là một trong những vấn đề tâm lý phổ biến ở trẻ em và thanh thiếu niên. Trẻ mắc ODD thường rất bướng bỉnh và có xu hướng chống đối người lớn. Trong bài viết này, hãy cùng Askany tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân, dấu hiệu, cũng như những phương pháp điều trị hiệu quả được chia sẻ từ các chuyên gia tâm lý hàng đầu.

Nếu cần hỗ trợ, hãy liên hệ tư vấn tâm lý online với các chuyên gia trên ứng dụng Askany nhé.

Rối loạn thách thức chống đối (ODD) là gì?

Rối loạn thách thức chống đối (ODD) là một hội chứng hành vi phổ biến ở trẻ em, đặc trưng bởi hành vi đối kháng, thù địch và không tuân thủ nguyên tắc. Trẻ mắc ODD thường xuyên cãi vã, thách thức người lớn, làm phiền người khác và khó kiểm soát cảm xúc. Việc này có thể gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống hàng ngày của trẻ và gia đình.

Để phân biệt giữa một đứa trẻ có tính cách mạnh mẽ, nóng tính và một đứa trẻ mắc ODD đôi khi rất khó. Tuy nhiên, tần suất, mức độ nghiêm trọng và ảnh hưởng của các hành vi tiêu cực là những yếu tố quan trọng để chẩn đoán.

Dấu hiệu trẻ mắc rối loạn thách thức chống đối

Dấu hiệu trẻ mắc rối loạn thách thức chống đối (ODD) thường xuất hiện rõ rệt thông qua các hành vi bất thường trong giao tiếp và tuân thủ quy tắc bao gồm:

Trẻ dễ nổi nóng hoặc cáu kỉnh ngay cả khi gặp phải những vấn đề nhỏ.
Thường xuyên tức giận và cảm thấy bất bình với những người xung quanh.
Thể hiện thái độ thù địch hoặc đối đầu với những người có thẩm quyền như giáo viên hoặc phụ huynh.
Không tuân thủ các yêu cầu từ người lớn và có hành vi cố ý chọc phá người khác.
Trách móc hoặc đổ lỗi cho người khác về lỗi sai của mình và thường từ chối xin lỗi.
Thường xuyên tranh cãi hoặc thách thức người lớn khi nhận được yêu cầu.
Thái độ thù oán, hằn học hoặc thể hiện sự thù oán với bạn bè hoặc người thân.
Nhiều trẻ mắc ODD cũng thiếu kỹ năng xã hội, dẫn đến khó khăn trong việc hòa nhập và dễ thể hiện các hành vi hung hăng, tăng động, hoặc thiếu trật tự trong các hoạt động nhóm.

Phân biệt ODD với ADHD

Mặc dù ODD (rối loạn thách thức chống đối) và ADHD (rối loạn tăng động giảm chú ý) có một số triệu chứng tương đồng, nhưng cũng có những điểm khác biệt rõ rệt. Trẻ mắc ADHD thường có xu hướng hoạt động quá mức, khó tập trung và impulsive (hành động bốc đồng). Trong khi đó, trẻ mắc ODD lại tập trung vào việc chống đối và thách thức người khác.

Ví dụ:

ODD: Một bé trai 8 tuổi thường xuyên cãi vã với mẹ về giờ giấc đi ngủ, cố tình làm đổ đồ đạc và đổ lỗi cho em gái.
ADHD: Một bé gái 10 tuổi thường xuyên quấy rầy bạn bè trong lớp, khó ngồi yên một chỗ và thường xuyên quên đồ dùng học tập.

Rối loạn thách thức chống đối — Phân biệt ODD với ADHD

Lưu ý: Việc chẩn đoán ODD cần được thực hiện bởi các chuyên gia tâm lý. Nếu bạn nghi ngờ con mình đang gặp bất thường về hành vi, hãy đưa trẻ đi khám hoặc tư vấn online trên ứng dụng Askany để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân của g loạn thách thức chống đối

Hiện nay, các chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần vẫn chưa thể xác định nguyên nhân cụ thể gây nên rối loạn thách thức chống đối (ODD). Tuy nhiên, có một số yếu tố nguy cơ đã được công nhận có liên quan đến tình trạng này:

Di truyền

Trẻ mắc ODD thường có thành viên trong gia đình từng mắc các rối loạn tâm thần như rối loạn lo âu, trầm cảm, hoặc rối loạn nhân cách.
Ngoài ra, nhiều trẻ mắc ODD cũng được chẩn đoán mắc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), điều này cho thấy mối liên quan giữa các rối loạn phát triển thần kinh.

Tính cách của từng bé

Chất dẫn truyền thần kinh trong não có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh hành vi và cảm xúc của trẻ. Sự mất cân bằng hoặc bất thường trong hoạt động của các chất như dopamine hoặc serotonin có thể gây nên các hành vi bất thường.
Các yếu tố sinh học khác như mất cân bằng hormone hoặc tổn thương hệ thần kinh cũng có thể góp phần gây nên tình trạng này.

Môi trường sống

Gia đình không hạnh phúc, thường xuyên xảy ra xung đột hoặc trẻ bị ngược đãi có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hành vi của trẻ.
Cách nuôi dạy không phù hợp như quá nghiêm khắc hoặc thiếu quan tâm cũng làm tăng nguy cơ mắc ODD.
Ngoài ra, trẻ sống trong môi trường có nhiều bạo lực, kỳ thị, hoặc điều kiện kinh tế khó khăn cũng dễ phát triển tâm lý chống đối.

Yếu tố xã hội

Trẻ bị cô lập xã hội, không có bạn bè hoặc bị xa lánh trong các hoạt động tập thể có thể dễ phát triển hành vi chống đối.
Quan hệ xã hội tiêu cực như sống trong khu vực có nhiều tệ nạn xã hội hoặc thiếu sự hỗ trợ từ cộng đồng cũng ảnh hưởng xấu đến sự phát triển tâm lý của trẻ.

Khả năng tự điều chỉnh kém

Những trẻ có khả năng kiểm soát hành vi kém, hoặc có nhận thức sai lệch về các tình huống xã hội thường dễ rơi vào trạng thái thách thức và chống đối.
Khả năng giao tiếp và ngôn ngữ yếu cũng khiến trẻ khó diễn đạt cảm xúc, dẫn đến các hành vi tiêu cực.

Biến chứng nguy hiểm của ODD

Trẻ mắc ODD thường gặp khó khăn trong việc duy trì mối quan hệ với gia đình và xã hội, dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng:

Trẻ khó tập trung, kết quả học sa sút, dễ bị cô lập trong môi trường học đường.
Phản kháng các quy tắc, vi phạm pháp luật như trộm cắp, gây rối trật tự.
Mâu thuẫn với người thân, bạn bè, hàng xóm, dễ dẫn đến cô lập và thù địch xã hội.
Xuất hiện ý nghĩ tiêu cực, tự sát, cần sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý.
Căng thẳng kéo dài gây mất ngủ, suy nhược và giảm sức đề kháng, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện

Nhiều trẻ mắc ODD còn đồng thời gặp phải các rối loạn tâm thần khác như:

Rối loạn giảm tập trung chú ý/ tăng động (ADHD).
Rối loạn dẫn truyền.
Trầm cảm.
Rối loạn lo âu.
Rối loạn trong học tập & giao tiếp.

Cách chẩn đoán ODD

Để chẩn đoán rối loạn thách thức chống đối (ODD), bác sĩ sẽ thăm khám toàn diện và thu thập thông tin từ phụ huynh. Bố mẹ có thể cần phải cung cấp thông tin về:

Tình trạng sức khỏe tổng quát gần đây của trẻ.
Thay đổi trong hành vi và cảm xúc ở các môi trường như trường học, gia đình hoặc khi tiếp xúc xã hội.
Hoàn cảnh gia đình, mối quan hệ giữa các thành viên.
Các phương pháp đã áp dụng để kiểm soát hành vi của trẻ.

Bác sĩ cũng xem xét liệu trẻ có mắc thêm các rối loạn khác như khó khăn trong học tập hoặc giao tiếp. Điều này giúp chẩn đoán chính xác và xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp.

Khi nào cần gặp bác sĩ

Nếu bạn nhận thấy con mình có những dấu hiệu đáng báo động sau đây, hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia tâm lý để được tư vấn và chẩn đoán chính xác:

Các hành vi như cãi vã, thách thức, không tuân thủ quy định kéo dài ít nhất 6 tháng và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.
Các hành vi tiêu cực xuất hiện với tần suất dày đặc và nghiêm trọng hơn theo thời gian.
Trẻ gặp khó khăn trong việc duy trì mối quan hệ với bạn bè, người thân và thầy cô.
Trẻ gặp khó khăn trong việc tập trung, hoàn thành bài tập và tuân thủ các quy định ở trường.
Trẻ có thể có các vấn đề về giấc ngủ, ăn uống hoặc các vấn đề về sức khỏe tâm thần khác.
Gây ra những tổn thương về thể chất hoặc tinh thần cho bản thân hoặc người xung quanh.

Mỗi trẻ em phát triển khác nhau và có những giai đoạn nổi loạn nhất định. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy lo lắng về hành vi của con mình, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý trên Askany.

Các phương pháp chữa bệnh ODD

Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý cho trẻ mắc ODD thường sử dụng liệu pháp nhận thức hành vi (CBT), can thiệp gia đình hoặc trị liệu cá nhân. Các liệu pháp này giúp trẻ phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề và học cách kiểm soát cảm xúc, hành vi của mình tốt hơn. Can thiệp gia đình còn hỗ trợ cải thiện mối quan hệ giữa các thành viên, đồng thời hướng dẫn cha mẹ cách điều chỉnh hành vi của con theo hướng tích cực.

Sử dụng thuốc

Hiện chưa có thuốc đặc hiệu dành riêng cho ODD. Tuy nhiên, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để kiểm soát các triệu chứng đi kèm, đặc biệt khi trẻ có dấu hiệu của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) hoặc trầm cảm. Những loại thuốc này giúp giảm bớt sự bốc đồng, mất tập trung hoặc cảm giác buồn bã kéo dài ở trẻ

Biện pháp hỗ trợ từ gia đình và môi trường sống

Môi trường gia đình cũng giữ vai trò quan trọng trong quá trình điều trị. Cha mẹ cần hướng dẫn con phân biệt đúng sai và khuyến khích trẻ thực hiện các hành vi tích cực. Các phần thưởng và hình phạt hợp lý cũng giúp trẻ nhận thức rõ hơn về hậu quả của hành vi mình, từ đó điều chỉnh thái độ phù hợp hơn. Đồng thời, một môi trường sống ổn định, không căng thẳng cũng sẽ giúp ích rất nhiều cho quá trình điều trị.

Cách chăm sóc con mắc ODD

Trẻ mắc ODD cần sự hỗ trợ và chăm sóc đặc biệt từ gia đình và những người xung quanh. Dưới đây, chuyên gia tâm lý tại Askany sẽ chia sẻ cho bạn một số cách để giúp đỡ con mình:

Khen ngợi hành vi tốt: Khuyến khích và công nhận những hành động tích cực của trẻ. Hãy khen ngợi mỗi khi trẻ cư xử đúng mực hoặc sửa chữa hành vi xấu.
Tránh bạo lực và đối đầu: Những hình ảnh bạo lực hay xung đột có thể tác động xấu đến sự phát triển tâm lý của trẻ, làm trẻ trở nên tiêu cực và hung hăng hơn.
Dành thời gian bên con: Hãy dành nhiều thời gian hơn cho con, giúp trẻ cảm nhận được tình yêu thương và sự quan tâm từ gia đình. Điều này giúp trẻ cảm thấy được bảo vệ và không cô đơn.
Giao nhiệm vụ hợp lý: Hãy tạo cơ hội cho trẻ tham gia vào các công việc nhà. Bắt đầu với những nhiệm vụ dễ dàng và từ từ nâng cao độ khó. Hướng dẫn cụ thể và làm cùng trẻ để trẻ cảm thấy tự tin và vui vẻ khi hoàn thành nhiệm vụ.

Việc can thiệp sớm và đúng cách có thể giúp trẻ mắc rối loạn thách thức chống đối (ODD) cải thiện hành vi đáng kể. Nếu bạn đang lo lắng về những biểu hiện chống đối của con mình, đừng chần chừ! Hãy liên hệ ngay với chuyên gia tâm lý trên nền tảng Askany để được tư vấn và đưa ra giải pháp hiệu quả nhất cho con bạn.

Rối loạn thách thức chống đối (ODD) là gì và cách giải quyết từ chuyên gia