Bạn có thấy tâm lý lứa tuổi thanh thiếu niên rất thất thường hay không? Đặc biệt là khi con bạn có những lời nói khó nghe, những hành động nổi loạn khiến mối quan hệ gia đình ngày càng trở nên căng thẳng. Bài viết sau đây của Askany sẽ mang đến cho bạn những thông tin hữu ích về các vấn đề tâm lý thường gặp ở lứa tuổi teen, đồng thời đưa ra những lời khuyên để giúp con bạn vượt qua giai đoạn khó khăn và phát triển toàn diện.
Những biến đổi về mặt tâm lý giai đoạn tuổi thanh thiếu niên
Những biến đổi sinh lý và tâm lý lứa tuổi thanh thiếu niên là một quá trình phức tạp và đầy thử thách. Trẻ ở độ tuổi này không chỉ trải qua những thay đổi về thể chất mà còn đối mặt với những áp lực mới từ môi trường xã hội.
Phát triển tâm lý xã hội
Trên phương diện xã hội, các em dần nhận thức rõ hơn về vai trò của mình trong gia đình và cộng đồng, điều đó được thể hiện rõ qua việc một số em được bố mẹ cho tham gia đóng góp ý kiến vào những quyết định quan trọng trong gia đình, tự chịu trách nhiệm cho những việc làm của bản thân,...
Trong môi trường học đường, mối quan hệ bạn bè cũng tác động không nhỏ đến đời sống tâm lý của lứa tuổi thanh thiếu niên. Các em có thể tham gia nhiều hoạt động công tác trong trường và ngoài xã hội, mối quan hệ và vốn kiến thức các em được mở rộng hơn, kinh nghiệm sống phong phú hơn thì tính cách riêng cũng dần hình thành. Đồng thời, áp lực học tập cùng với sự phát triển của công nghệ (mạng xã hội, game online) cũng tác động không nhỏ đến tâm lý tuổi teen.
Xem thêm: Ảnh hưởng của thói quen ỷ lại đến cuộc sống và cách vượt qua nó
Đời sống tình cảm
Về mặt tình cảm, các em trải qua những biến động tâm lý mạnh mẽ. Trẻ thanh thiếu niên có xu hướng dễ bị kích động, dễ xúc động, tâm trạng thay đổi nhanh chóng. Tình yêu tuổi học trò và những mối quan hệ phức tạp khác bắt đầu xuất hiện khiến các em dễ bị tổn thương và lo lắng hơn.
Khát khao được khẳng định bản thân trong học tập cũng là một động lực lớn tác động đến tâm lý lứa tuổi thiếu niên. Nhưng nếu không được hướng dẫn đúng cách có thể dẫn đến những hành vi cực đoan.
Phát triển nhân cách
Sự hình thành nhân cách ở tuổi teen chịu ảnh hưởng lớn từ các mối quan hệ xã hội, đặc biệt là việc thần tượng những người nổi tiếng. Việc ngưỡng mộ một ai đó có thể giúp các em hình thành những giá trị sống tích cực như sự kiên trì, lòng dũng cảm. Tuy nhiên, nếu quá sùng bái, các em có thể bỏ bê học tập và mất đi bản sắc, tính cách riêng của mình.
Nhu cầu được tôn trọng
Bên cạnh đó, tuổi teen còn có nhu cầu được đối xử bình đẳng và tôn trọng. Các em muốn được chia sẻ, lắng nghe và tham gia vào các quyết định của gia đình. Tuy nhiên, sự khác biệt về quan điểm và kiến thức giữa cha mẹ và con cái thường dẫn đến xung đột. Do đó phụ huynh nên chú ý điểm này để có thể dạy dỗ, uốn nắn con mình theo cách phù hợp nhất.
Những căn bệnh tâm lý lứa tuổi thanh thiếu niên thường gặp
Rối loạn tâm lý là một vấn đề ngày càng phổ biến ở tuổi teen. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới tháng 11 năm 2021 tỷ lệ các bạn trẻ đang phải đối mặt với các vấn đề về sức khỏe tâm thần đang ở mức báo động. Cứ 7 trẻ từ 10-19 tuổi sẽ có 1 em bị mắc vấn đề về rối loạn tâm lý, chiếm đến 13% các loại bệnh thường gặp ở trẻ lứa tuổi thanh thiếu niên. Trầm cảm, lo âu, rối loạn hành vi, Self-Harm, ... là những vấn đề thường gặp, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và học tập của các em.
Rối loạn lo âu
Có khoảng 3,6% trẻ từ 10-14 tuổi và 4,6% trẻ đang từ 15-19 tuổi gặp phải tình trạng rối loạn lo âu. Rối loạn lo âu biểu hiện qua các triệu chứng như căng thẳng, lo lắng quá mức, khó tập trung, rối loạn giấc ngủ. Các em thường cảm thấy sợ hãi và không an toàn, dẫn đến cô lập bản thân. Lâu ngày có thể tiến triển thành bệnh trầm cảm.
Rối loạn hành vi
Có 3,1% ở trẻ có độ từ 10-14 tuổi; 2,4% với trẻ từ 15-19 tuổi mắc chứng rối loạn hành vi. Rối loạn hành vi thường đi kèm với các hành động bạo lực, phá hoại và không tuân thủ nguyên tắc. Các em có thể gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc và xây dựng mối quan hệ với người khác.
Tự làm hại bản thân
Các hành vi tự gây tổn thương, tự sát ở lứa tuổi vị thành niên đang ngày càng trở nên phổ biến và gây nhiều lo ngại. Những hành vi này thường là hệ lụy của những trải nghiệm đau khổ như bị bạo hành, phân biệt đối xử, cảm thấy cô đơn, áp lực học tập quá lớn hoặc các vấn đề liên quan đến tình bạn, gia đình.
Thực hiện hành vi rủi ro
Nếu thanh thiếu niên không thể tự mình vượt qua những cảm xúc tiêu cực, chúng rất dễ có nguy cơ thực hiện những hành vi mang tính rủi ro cao. Ví dụ khi gặp phải tình trạng trầm cảm, lo âu, rối loạn căng thẳng sau chấn thương,thanh thiếu niên thường có xu hướng tìm đến những hành vi rủi ro như lạm dụng chất kích thích, đua xe trái phép hay thậm chí là hành động tình dục nguy hiểm để giảm căng thẳng một cách tạm thời.
Ngoài ra còn có nhiều những căn bệnh tâm lý khác cũng hình thành do tâm lý lứa tuổi thanh thiếu niên thay đổi. Đôi khi người lớn cũng là nguyên nhân dẫn đến những bệnh lý này
Cha mẹ nên làm gì khi con bước vào độ tuổi thanh thiếu niên
Tuổi dậy thì là giai đoạn con bạn trải qua những biến đổi lớn về cả thể chất và tâm lý. Các em bắt đầu hình thành nhân cách, có ý thức về bản thân và mong muốn được độc lập, được tôn trọng. Đây là cũng là giai đoạn quan trọng đòi hỏi cha mẹ phải có những điều chỉnh trong cách nuôi dạy con cái.
Thay vì tạo áp lực học tập cho con, hãy lắng nghe và tôn trọng ý kiến của chúng. Ba mẹ cũng nên khuyến khích con tham gia vào các hoạt động mà con yêu thích, ngành nghề mà con đam mê trước khi đưa ra yêu cầu của phụ huynh.
Còn về vấn đề sinh lý, cha mẹ không nên lảng tránh hoặc cảm thấy ngại khi nhắc đến, thay vào đó hãy trang bị cho con những kiến thức cần thiết một cách khách quan và khoa học. Đối với các bạn nữ, hãy giải thích về kinh nguyệt và những thay đổi cơ thể. Đối với các bạn nam, hãy giúp con hiểu về sự phát triển giới tính và cách đối phó với những thay đổi về hormone.
Trong thời đại số phát triển như hiện nay, các em cũng dễ bị ảnh hưởng bởi những thông tin tiêu cực trên mạng, điển hình là các hành vi phi đạo đức, bị thu hút bởi những video đồi trụy, không văn minh. Cha mẹ cũng nên để mắt và làm bạn với con, chia sẻ với con về những vấn đề mà chúng đang gặp phải để cùng con khám phá thế giới một cách lành mạnh.
Xem thêm: Chi phí khám tâm lý bao nhiêu? Cập nhật mới nhất 2024
Trên đây là những điều mà phụ huynh cần biết về tâm lý lứa tuổi thanh thiếu niên và một số lưu ý cần nhớ khi con mình bước vào giai đoạn này. Nuôi dạy con là một hành trình đầy gian nan, nhiều lúc bất đồng và mâu thuẫn giữa thế hệ làm cho con ngày càng xa cách cha mẹ hơn. Nếu bạn vẫn chưa hiểu con mình, vẫn chưa tìm được cách giao tiếp và nuôi dạy con phù hợp. Vậy hãy liên hệ ngay với những chuyên gia tư vấn tâm lý hàng đầu trên Askany, Bằng kiến thức chuyên sâu và sự hiểu biết sâu sắc về tâm lý lứa tuổi thanh thiếu niên, họ có thể giúp dung hòa bất đồng quan điểm thế hệ và tìm ra biện pháp nuôi dạy con toàn diện để trẻ phát triển tốt nhất.