Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em có thể cản trở sự phát triển toàn diện của trẻ, dẫn đến khó khăn trong giao tiếp và học tập. Việc nhận diện và hiểu rõ về rối loạn ngôn ngữ giúp cha mẹ phát hiện sớm và có những biện pháp can thiệp kịp thời, từ đó hỗ trợ trẻ phát triển khả năng ngôn ngữ một cách tốt nhất. Trong bài viết này, hãy cùng Askany tìm hiểu các dấu hiệu, nguyên nhân, và phương pháp điều trị rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em, giúp bạn có cái nhìn sâu hơn về vấn đề này.
Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em là gì?
Ngay từ lúc mới chào đời, trẻ đã có khả năng học ngôn ngữ và sẽ học theo ngôn ngữ mà gia đình hoặc môi trường sống sử dụng. Quá trình này cần thời gian, và mỗi đứa trẻ sẽ có tốc độ học tập cùng những mốc phát triển ngôn ngữ riêng biệt.
Trong quá trình lớn lên, trẻ thường gặp một số khó khăn khi phát âm, sử dụng từ ngữ hay sắp xếp câu. Tuy vậy, phần lớn trẻ sẽ thành thạo ngôn ngữ vào khoảng năm tuổi. Trong trường hợp trẻ mắc chứng rối loạn ngôn ngữ, sự phát triển ngôn ngữ của trẻ sẽ bị gián đoạn, thường được chia thành hai dạng:
- Rối loạn tiếp thu ngôn ngữ: Trẻ khó khăn trong việc hiểu những từ ngữ mà chúng nghe hoặc đọc, có thể do vấn đề về thính giác hoặc do không hiểu được ý nghĩa của từ.
- Rối loạn ngôn ngữ diễn đạt: Trẻ gặp trở ngại khi giao tiếp, không biết cách diễn đạt suy nghĩ hay cảm xúc của mình.
Chứng rối loạn ngôn ngữ thường được phát hiện trong giai đoạn từ 3 đến 5 tuổi. Đa phần trẻ mắc cả hai dạng rối loạn cùng lúc.
>>> Tham khảo: Cập nhật chi phí khám trầm cảm mới nhất
Nguyên nhân gây rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em
Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, thường gắn liền với một số vấn đề sức khỏe hoặc khuyết tật. Một số nguyên nhân rối loạn ngôn ngữ ở trẻ phổ biến bao gồm:
- Các vấn đề liên quan đến não bộ, chẳng hạn như chấn thương hoặc khối u não.
- Dị tật bẩm sinh như hội chứng gãy nhiễm sắc thể X, bại não, hay các hội chứng di truyền khác.
- Những biến chứng trong thai kỳ hoặc quá trình sinh nở, ví dụ như trẻ bị thiếu dinh dưỡng, mắc hội chứng rượu bào thai, sinh non hoặc có cân nặng khi sinh thấp.
Ngoài ra, di truyền cũng là một yếu tố, dù có nhiều trường hợp không rõ nguyên nhân. Việc học nhiều ngôn ngữ không gây ra rối loạn ngôn ngữ, nhưng nếu trẻ mắc chứng này, các vấn đề sẽ xuất hiện ở tất cả các ngôn ngữ mà trẻ đang học.
Dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ ở trẻ
Dưới đây là các biểu hiện rối loạn ngôn ngữ ở trẻ:
Rối loạn tiếp thu ngôn ngữ
Trẻ mắc chứng rối loạn này thường gặp khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ xung quanh. Những từ ngữ nghe thấy từ người khác, nhìn thấy trên sách báo hay bảng hiệu đều trở nên khó hiểu. Dấu hiệu thường thấy ở trẻ bao gồm:
- Gặp khó khăn trong việc hiểu lời nói của mọi người.
- Không nhận thức được hành động hay cử chỉ của mọi người xung quanh.
- Gặp vấn đề khi tiếp thu khái niệm hoặc ý tưởng từ người khác.
- Học từ mới rất chậm.
- Đọc mà không hiểu nội dung.
- Khó xác định đối tượng được mọi người nhắc đến.
- Không biết cách trả lời khi người khác hỏi.
- Không làm theo hướng dẫn.
Rối loạn ngôn ngữ diễn đạt
Khi mắc rối loạn này, trẻ có thể hiểu lời nói của người khác nhưng gặp khó khăn khi diễn đạt suy nghĩ và cảm xúc. Vấn đề này ảnh hưởng đến cả khả năng viết và nói. Một số biểu hiện phổ biến của rối loạn ngôn ngữ diễn đạt bao gồm:
- Sử dụng sai từ ngữ.
- Không biết cách bày tỏ suy nghĩ, ý tưởng của bản thân.
- Khó khăn khi kể chuyện.
- Sử dụng cử chỉ không đúng hoặc thiếu linh hoạt.
- Ngại đặt câu hỏi.
- Khó hát hoặc đọc thơ.
- Không gọi tên được các sự vật xung quanh.
- Rối loạn phát âm và lời nói.
Ảnh hưởng của chứng rối loạn ngôn ngữ đến trẻ
Rối loạn ngôn ngữ ảnh hưởng sâu sắc đến khả năng giao tiếp, biểu đạt suy nghĩ và tiếp thu kiến thức của trẻ. Trẻ gặp sẽ khó khăn khi tham gia vào các hoạt động vui chơi với bạn bè, khiến quá trình phát triển các kỹ năng xã hội trở nên phức tạp hơn. Đây cũng là giai đoạn mà trẻ cần học hỏi và tiếp thu nhiều kiến thức mới, nên khi gặp trở ngại trong việc sử dụng ngôn ngữ, trẻ dễ bị tụt lại so với bạn bè cùng trang lứa.
Những rối loạn ngôn ngữ phổ biến như nói lắp, chậm nói, phát âm sai, hoặc nói ngọng thường khiến trẻ cảm thấy thiếu tự tin trong giao tiếp. Trẻ dễ gặp trở ngại trong việc hòa nhập với môi trường xung quanh. Bên cạnh đó, việc không thể tiếp nhận trọn vẹn những thông tin nghe và nhìn thấy cũng ảnh hưởng lớn đến khả năng nhận thức, khiến trẻ gặp khó khăn trong việc nắm bắt các khái niệm và kiến thức mới.
Chẩn đoán rối loạn ngôn ngữ ở trẻ như thế nào?
Khi nhận thấy trẻ có dấu hiệu chậm phát triển ngôn ngữ hoặc khả năng nói, điều quan trọng là đưa trẻ đến gặp chuyên gia ngôn ngữ trị liệu để được đánh giá kỹ lưỡng. Trước tiên, cần xác định xem trẻ có bị suy giảm thính lực không, vì tình trạng này có thể khó nhận ra, nhất là khi trẻ chỉ mất thính giác một phần.
Chuyên gia sẽ đánh giá kỹ lưỡng để xác định trẻ gặp khó khăn về ngôn ngữ hay lời nói. Việc học nhiều ngôn ngữ không phải là nguyên nhân gây ra rối loạn ngôn ngữ, nhưng trẻ có thể phát triển theo cách khác so với các trẻ chỉ học một ngôn ngữ.
Nếu trẻ gặp khó khăn khi học nhiều ngôn ngữ, cần có sự can thiệp từ một chuyên gia có kinh nghiệm trong việc đánh giá và hiểu sự phát triển của kỹ năng ngôn ngữ ở trẻ em đa ngôn ngữ.
Điều trị rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em
Âm ngữ trị liệu
Âm ngữ trị liệu là phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất trong việc điều trị rối loạn ngôn ngữ. Dựa trên nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của tình trạng ở mỗi trẻ, các chuyên gia sẽ đề xuất liệu pháp phù hợp nhất. Các liệu pháp ngôn ngữ thường bao gồm:
- Liệu pháp ngôn ngữ trị liệu: Phát triển kỹ năng ngôn ngữ cơ bản như phát âm, vốn từ và cấu trúc câu.
- Liệu pháp ngôn ngữ tiếp thu: Giúp trẻ hiểu ngôn ngữ nói hoặc viết.
- Liệu pháp ngôn ngữ diễn đạt: Hỗ trợ trẻ sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp hiệu quả.
- Liệu pháp ngôn ngữ giao tiếp: Phát triển kỹ năng giao tiếp ngôn ngữ với người khác.
Tâm lý trị liệu
Mặc dù rối loạn ngôn ngữ không phải là bệnh tâm lý, nhưng khó khăn trong giao tiếp có thể gây ra căng thẳng và ức chế tinh thần ở trẻ, dẫn đến các hành vi không kiểm soát được. Vì vậy, ngoài việc âm ngữ trị liệu, bố mẹ nên cân nhắc việc đưa trẻ đến gặp chuyên gia tâm lý để điều chỉnh cảm xúc, suy nghĩ và hành vi của trẻ.
Chăm sóc tại nhà
Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ vượt qua rối loạn ngôn ngữ. Khi có con bị rối loạn ngôn ngữ, cha mẹ nên:
- Giải thích và diễn đạt những gì bạn đang làm để giúp trẻ mở rộng vốn từ.
- Đọc sách cho trẻ nghe thường xuyên, giúp trẻ phát triển ngôn ngữ.
- Khuyến khích trẻ nói chuyện và lắng nghe những gì trẻ chia sẻ.
- Sử dụng ngôn ngữ đơn giản, tránh các cụm từ phức tạp.
- Tạo điều kiện cho trẻ tham gia vào các hoạt động xã hội để phát triển kỹ năng giao tiếp.
Cách phòng tránh rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em
Trong những năm đầu đời khi trẻ bắt đầu tập nói (0 - 3 tuổi), cha mẹ nên hạn chế, không cho trẻ tiếp xúc quá nhiều với các thiết bị điện tử như tivi, điện thoại, hoặc máy tính bảng. Việc trẻ ngồi quá lâu trước màn hình không chỉ làm giảm thời gian giao tiếp với những người xung quanh mà còn khiến trẻ chỉ nhận thông tin thụ động từ các thiết bị mà không có cơ hội rèn luyện kỹ năng nói. Tình trạng này lâu ngày dễ dẫn đến việc trẻ chậm phát triển ngôn ngữ.
Thay vào đó, gia đình hãy thường xuyên trò chuyện, chơi đùa và hát cùng con để tạo thêm nhiều cơ hội cho trẻ được thực hành kỹ năng ngôn ngữ. Nếu thấy trẻ ít nói hoặc phát âm chưa rõ ràng, hãy kiên nhẫn động viên và khích lệ thay vì trách mắng hay tạo áp lực, giúp trẻ tự tin và phát triển tốt hơn.
Trong trường hợp trẻ có dấu hiệu rối loạn ngôn ngữ hoặc chậm nói, cha mẹ nên đưa trẻ đi thăm khám để được các bác sĩ chẩn đoán và can thiệp kịp thời, giúp con nhanh chóng hòa nhập và phát triển bình thường.
Rối loạn ngôn ngữ ở trẻ em là một vấn đề có thể được cải thiện đáng kể nếu được phát hiện và điều trị sớm. Với sự hỗ trợ của các chuyên gia, trẻ hoàn toàn có thể khắc phục và phát triển ngôn ngữ một cách bình thường. Nếu bạn đang lo lắng về khả năng ngôn ngữ của con mình, hãy tìm kiếm sự tư vấn của chuyên gia, bác sĩ tư vấn tâm lý trên ứng dụng Askany để được hỗ trợ tốt nhất. Các chuyên gia sẽ giúp bạn đánh giá tình trạng của trẻ, đưa ra những lời khuyên phù hợp và xây dựng một kế hoạch điều trị hiệu quả.