Rối loạn ngôn ngữ là một tình trạng ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và sử dụng ngôn từ của một người. Tình trạng này có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng thường thấy rõ nhất ở trẻ em và người lớn tuổi. Bài viết này Askany sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này, từ các triệu chứng, nguyên nhân đến phương pháp điều trị hiệu quả.
Tìm hiểu về rối loạn ngôn ngữ
Rối loạn ngôn ngữ là gì?
Rối loạn ngôn ngữ là một vấn đề xảy ra khi con người gặp khó khăn trong tiếp nhận và xử lý thông tin liên quan đến ngôn ngữ. Ngôn ngữ vốn là phương tiện để chúng ta giao tiếp và tương tác với xã hội cũng như môi trường xung quanh, phụ thuộc nhiều vào quá trình xử lý thông tin của hệ thần kinh trung ương.
Khi có sự rối loạn ở bất kỳ giai đoạn hay thành phần nào trong quá trình xử lý này, chúng ta có thể gặp tình trạng rối loạn ngôn ngữ. Nguyên nhân sâu xa thường bắt nguồn từ các tổn thương tại hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là những ảnh hưởng lên bán cầu não, khiến các chức năng của bán cầu não không còn hoạt động một cách toàn diện và chính xác.
Điều quan trọng cần lưu ý là rối loạn ngôn ngữ khác biệt với rối loạn nói. Rối loạn giọng nói, thường gây ra bởi những tổn thương ở lưỡi, hàm, hay thanh quản, ảnh hưởng đến khả năng phát âm. Còn rối loạn ngôn ngữ là sự bất thường trong việc vận động và phát triển ngôn ngữ, không bắt nguồn từ tổn thương thần kinh trung ương.
>>> Tham khảo: Cập nhật chi phí khám tâm lý mới nhất
Phân loại rối loạn ngôn ngữ
Rối loạn ngôn ngữ có thể được phân loại dựa trên khả năng thể hiện câu từ, hiểu lời nói và mức độ nói lặp lại. Dưới đây là các dạng rối loạn ngôn ngữ thường gặp:
- Chứng mất ngôn ngữ Broca: Người bệnh gặp khó khăn trong việc nói hoặc thường lặp lại một từ đơn giản. Tuy nhiên, khả năng hiểu lời nói của người khác vẫn được bảo toàn.
- Chứng mất ngôn ngữ Wernicke: Bệnh nhân gặp khó khăn trong việc hiểu lời nói của người khác nhưng vẫn có thể phát âm bình thường.
- Mất ngôn ngữ hoàn toàn: Đây là dạng nghiêm trọng nhất của rối loạn ngôn ngữ. Người bệnh gần như không thể hiểu hoặc diễn đạt suy nghĩ bằng lời nói và cử chỉ. Tình trạng này có thể đi kèm với tê bì, yếu liệt tay chân hoặc nhìn mờ.
Bên cạnh các dạng phổ biến trên, còn có một số thể bệnh hiếm gặp:
- Mất ngôn ngữ vận động xuyên vỏ: Giống như chứng Broca nhưng không có triệu chứng lặp lại từ.
- Mất ngôn ngữ cảm giác xuyên vỏ: Tương tự như chứng Wernicke, nhưng tiến triển chậm hơn và thường thấy ở bệnh nhân Alzheimer.
- Mất ngôn ngữ xuyên vỏ hỗn hợp: Tương tự như chứng mất ngôn ngữ hỗn hợp nhưng không có triệu chứng lặp lại từ.
- Chứng mất ngôn ngữ dẫn truyền: Người bệnh không hiểu từ ngữ nhưng cố gắng lặp lại những gì nghe được.
- Chứng mất ngôn ngữ dị thường: Bệnh nhân gặp khó khăn trong việc lựa chọn từ ngữ phù hợp để diễn đạt ý nghĩ, dẫn đến việc sử dụng từ hiếm gặp hoặc không chính xác khi giao tiếp.
Các dấu hiệu nhận biết rối loạn ngôn ngữ
Triệu chứng nổi bật của rối loạn ngôn ngữ là khó nói, lời nói trở nên không rõ ràng và người bệnh thường cảm thấy khó diễn đạt rõ ràng ý của mình. Ngoài ra, còn có những dấu hiệu khác như:
- Gặp khó khăn khi di chuyển miệng, lưỡi hoặc môi.
- Nói lắp bắp hoặc tốc độ nói chậm hơn bình thường.
- Khó kiểm soát âm lượng giọng nói, dẫn đến việc nói quá to hoặc quá nhỏ.
- Giọng nói có sự thay đổi, có thể trở nên vang mũi, căng thẳng hoặc thiếu sự thay đổi trong tông giọng.
- Nói ngập ngừng hoặc sử dụng các câu ngắn thay vì diễn đạt đầy đủ.
Nguyên nhân gây nên rối loạn ngôn ngữ
Nguyên nhân gây ra rối loạn ngôn ngữ rất đa dạng. Tuy vậy, dù nguyên nhân là gì, tiên lượng chung của rối loạn ngôn ngữ luôn phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các tổn thương não liên quan.
Các nguyên nhân chính bao gồm:
- Đột quỵ não: Nhồi máu hoặc xuất huyết khiến tế bào thần kinh ở thùy thái dương thiếu oxy và chết.
- Khối u não, u màng não: Chèn ép dây thần kinh và vùng ngôn ngữ, gây khó nghe hiểu hoặc diễn đạt.
- Chấn thương sọ não: Máu tụ chèn ép não, dẫn đến rối loạn ngôn ngữ.
- Nhiễm trùng thần kinh: Rối loạn ngôn ngữ trong viêm não, viêm màng não, thường giảm khi nhiễm trùng thuyên giảm.
- Thoái hóa thần kinh: Giảm tế bào thần kinh khiến suy nghĩ và lời nói rối loạn, không hồi phục (Alzheimer, Parkinson).
- Rối loạn thoáng qua: Mất khả năng nói ngắn hạn, tự hồi phục.
Ảnh hưởng và biến chứng của rối loạn ngôn ngữ
Rối loạn ngôn ngữ có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng và ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều khía cạnh của cuộc sống. Những vấn đề này không chỉ làm giảm khả năng giao tiếp mà còn tác động lớn đến hoạt động hàng ngày và các mối quan hệ xã hội.
Một trong những ảnh hưởng lớn nhất chính là sự suy giảm khả năng thực hiện các hoạt động sinh hoạt và công việc bình thường, làm giảm chất lượng cuộc sống và gây cảm giác bất mãn. Hơn nữa, rối loạn ngôn ngữ có thể làm đứt gãy các mối quan hệ cá nhân. Khả năng giao tiếp kém có thể dẫn đến sự mất kết nối với bạn bè, gia đình, và đồng nghiệp, tạo ra cảm giác cô đơn và gia tăng sự xa lánh xã hội.
Nếu rối loạn ngôn ngữ là hậu quả của đột quỵ hoặc chấn thương, tình trạng này có thể đi kèm với những di chứng nghiêm trọng khác. Các vấn đề như liệt nửa người hoặc hôn mê có thể xuất hiện, làm tăng mức độ khó khăn trong việc phục hồi và tham gia vào các hoạt động hàng ngày.
Những biến chứng này không chỉ làm phức tạp thêm quá trình điều trị mà còn ảnh hưởng lớn đến tinh thần và chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Phương pháp chẩn đoán rối loạn ngôn ngữ
Để xác định rối loạn ngôn ngữ và tìm ra nguyên nhân gây bệnh, các bác sĩ sẽ thực hiện một loạt các bước chẩn đoán, kết hợp giữa thăm khám lâm sàng và các biện pháp cận lâm sàng.
Trong quá trình thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ kiểm tra khả năng nghe hiểu, trí nhớ và cách diễn đạt của bệnh nhân. Như vậy sẽ giúp phân loại thể rối loạn ngôn ngữ mà người bệnh gặp phải. Đồng thời, bác sĩ cũng đánh giá các yếu tố khác như:
- Mức độ phản ứng cảm giác.
- Chức năng vận động của tứ chi.
- Các phản xạ gân xương.
Để chẩn đoán chính xác hơn, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm bổ sung:
- Chụp cắt lớp vi tính sọ não để phát hiện các chấn thương và tình trạng xuất huyết trong não.
- Chụp cộng hưởng từ sọ não nhằm đánh giá sự hiện diện của khối u não, viêm não, hoặc tình trạng máu não.
- Điện não đồ để chẩn đoán các rối loạn ngôn ngữ liên quan đến các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson.
- Chọc dịch não tủy khi có nghi ngờ về viêm màng não gây ra rối loạn ngôn ngữ.
Điều trị rối loạn ngôn ngữ
Điều trị rối loạn ngôn ngữ thường được xác định dựa trên nguyên nhân cụ thể gây bệnh:
- Đột quỵ nhồi máu não: Điều trị chủ yếu là dùng thuốc tiêu sợi huyết hoặc thực hiện can thiệp mạch để phục hồi dòng máu não.
- Chấn thương sọ não: Phẫu thuật có thể được thực hiện để loại bỏ khối máu tụ, giảm áp lực lên nhu mô não.
- Nhiễm trùng thần kinh trung ương: Kháng sinh sẽ được sử dụng để tiêu diệt vi khuẩn gây nhiễm trùng.
- Bệnh thoái hóa thần kinh: Liệu pháp phục hồi chức năng giúp cải thiện khả năng nghe hiểu và diễn đạt suy nghĩ bằng lời nói và hành động.
- Đối với các nguyên nhân tạm thời như đau nửa đầu, thiếu máu cục bộ thoáng qua, hoặc đột quỵ, bệnh nhân có thể theo dõi triệu chứng mà không cần can thiệp điều trị ngay lập tức.
Biện pháp phòng ngừa, hạn chế diễn tiến rối loạn ngôn ngữ
Để giảm thiểu sự tiến triển của rối loạn ngôn ngữ và cải thiện khả năng giao tiếp, bạn có thể áp dụng một số thói quen sinh hoạt sau:
- Tập nói chậm, rõ ràng để người nghe dễ hiểu hơn.
- Bắt đầu bằng những từ hoặc cụm từ ngắn, sau đó mới chuyển sang câu dài hơn.
- Xác nhận lại với người nghe xem họ có hiểu những gì bạn nói hay không.
- Nếu cảm thấy mệt mỏi, hãy dùng những câu ngắn gọn để truyền đạt ý một cách dễ dàng hơn.
- Mang theo điện thoại, bút và giấy nhỏ để ghi chép khi cần thiết.
- Sử dụng ngôn ngữ hình thể, như ánh mắt và cử chỉ, để hỗ trợ giao tiếp.
Rối loạn ngôn ngữ không phải là một căn bệnh hiếm gặp, và với sự tiến bộ của khoa học, chúng ta đã có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả. Tuy nhiên, để có được kết quả tốt nhất, người bệnh cần được chẩn đoán và điều trị sớm bởi các chuyên gia. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải các vấn đề liên quan đến ngôn ngữ, hãy liên hệ ngay với bác sĩ tâm lý trên ứng dụng Askany để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.