Nguyên nhân trầm cảm của giới trẻ hiện nay là gì. Bạn có biết rằng tỷ lệ trẻ em và thanh thiếu niên mắc bệnh trầm cảm đang tăng lên đáng báo động? Học tập căng thẳng, áp lực thi cử, mối quan hệ xã hội phức tạp... đó là những áp lực mà giới trẻ hiện nay phải đối mặt. Và hậu quả đáng sợ của những áp lực này chính là trầm cảm. Vậy tại sao các bạn trẻ lại dễ bị tổn thương trước những áp lực đó? Hãy cùng chuyên gia tâm lý tại Askany tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Trầm cảm nguy hiểm như thế nào?
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, đến năm 2020, trầm cảm là bệnh đứng thứ hai ảnh hưởng đến sức khỏe con người, chỉ sau bệnh tim mạch. Ở Việt Nam, số người mắc trầm cảm đang ngày một tăng cao, với nguy cơ mắc ở nữ cao hơn nam.

Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc cho biết, có khoảng 8-29% trẻ em vị thành niên ở Việt Nam gặp vấn đề về sức khỏe tâm thần. Việt Nam có ít nhất 3 triệu thanh thiếu niên gặp khó khăn về tâm lý, nhưng số người được điều trị rất ít. Nhiều người tìm đến các chất kích thích như rượu, thuốc lá, thậm chí ma túy để giảm bớt các triệu chứng, nhưng lại làm cho tình trạng bệnh nặng hơn và gây nguy hiểm cho xã hội. Trầm cảm cũng là nguyên nhân chính dẫn đến hàng chục nghìn vụ tự tử mỗi năm ở Việt Nam.
Nguyên nhân trầm cảm của giới trẻ
Nguyên nhân gây trầm cảm vẫn chưa được xác định rõ, nhưng có một số yếu tố chính như sau:
Sử dụng mạng xã hội
Mạng xã hội như Facebook và Instagram khuyến khích người dùng chia sẻ những khoảnh khắc đẹp nhất của bản thân. Do đó, giới trẻ thường rơi vào tình trạng so sánh mình với người khác, đặc biệt là những người nổi tiếng hoặc bạn bè có cuộc sống mà họ cho là tốt đẹp hơn mình. Vô hình trung, điều này khiến họ tự ti, không hài lòng về bản thân và dần mất tự tin. Cảm giác này tích tụ lâu dài có thể là nguyên nhân trầm cảm của giới trẻ.

Ngoài ra, bị bạo lực mạng chẳng hạn như các bình luận tiêu cực, xúc phạm trên mạng xã hội có thể khiến người trẻ cảm thấy bị cô lập, lo sợ và tổn thương. Ngoài ra, việc tiếp xúc liên tục với các tin tức giả mạo, nội dung tiêu cực, cũng gây hoang mang, căng thẳng kéo dài, và dần dần làm xói mòn tâm lý. Khi không có sự hỗ trợ tâm lý kịp thời, các yếu tố này có thể làm gia tăng nguy cơ mắc trầm cảm ở người trẻ.
Thay đổi hormone
Ở tuổi dậy thì, cơ thể trải qua những biến đổi lớn về hormone như estrogen, testosterone, và cortisol, ảnh hưởng đến cảm xúc và tâm lý của giới trẻ. Những thay đổi này có thể khiến tâm trạng thất thường, dễ nổi nóng, lo lắng hoặc buồn bã một cách không rõ nguyên nhân. Sự thiếu kiểm soát cảm xúc trong giai đoạn này chính là nguyên nhân trầm cảm của giới trẻ
Các vấn đề sức khỏe
Bệnh lý thể chất như rối loạn ăn uống (anorexia, bulimia), thiếu ngủ, các bệnh mãn tính (tiểu đường, bệnh tim mạch, hoặc hen suyễn), có thể gây ra sự suy nhược cả về thể chất lẫn tinh thần. Vừa đau đớn khi phải đối diện với bệnh tật, vừa bất lực khi không thể kiểm soát sức khỏe là những yếu tố gây ra sự căng thẳng, lo âu và trầm cảm ở giới trẻ. Ngoài ra, các rối loạn tâm thần khác như rối loạn lưỡng cực, lo âu, rối loạn nhân cách, hoặc tăng động giảm chú ý cũng góp phần tăng nguy cơ trầm cảm.
Yếu tố di truyền
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng trầm cảm có liên quan đến di truyền học. Năm 2019, một nghiên cứu đã phát hiện 102 biến thể gen liên quan đến trầm cảm. Có đến 50% người trầm cảm có người thân cũng mắc bệnh tương tự. Đối với những cặp sinh đôi cùng trứng, nếu một người mắc, thì 60-80% người anh/em còn lại cũng có khả năng bị. Nhìn chung, trẻ có người thân bị trầm cảm có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 3 lần so với các trẻ khác.
Do yếu tố môi trường
Những em ở độ tuổi vị thành niên thường dễ bị ảnh hưởng từ môi trường sống. Nếu trẻ tiếp xúc thường xuyên với người trầm cảm, chúng sẽ dế bắt chước các hành vi tiêu cực như ít nói, buồn rầu, và mệt mỏi, dẫn đến sau này chúng cũng có nguy cơ cao mắc bệnh trầm cảm. Ngoài ra, môi trường gia đình không hạnh phúc, bố mẹ không hòa thuận, cũng là nguyên nhân trầm cảm của giới trẻ do thiếu tình thương và sự quan tâm.
Các sự kiện gây sốc
Những sự kiện căng thẳng tinh thần như mất người thân, bị bạo hành, lạm dụng, hoặc trải qua tai nạn có thể gây tổn thương tâm lý nghiêm trọng, khiến trẻ luôn sống trong lo âu, sợ hãi, dẫn đến trầm cảm.
Áp lực học tập
Áp lực từ việc học, sức ép thi cử, điểm số cao, kỳ vọng của phụ huynh khiến trẻ không có thời gian nghỉ ngơi. Sự cạnh tranh khốc liệt trong môi trường học đường cũng là một yếu tố gây căng thẳng. Khi thành tích không như mong muốn, trẻ dễ bị trách mắng, cảm thấy tự ti và cuối cùng rơi vào trầm cảm.
Bắt nạt học đường
Trẻ bị bắt nạt, ức hiếp, đánh đập, tẩy chay tại trường thường không dám nói ra, nếu phụ huynh và nhà trường không chú ý, trẻ dễ rơi vào trạng thái lo âu, mất niềm tin, dẫn đến trầm cảm và hành vi tiêu cực.
Dấu hiệu nhận biết trầm cảm ở giới trẻ
Trầm cảm ở giới trẻ có thể được nhận biết qua nhiều triệu chứng cả về tinh thần lẫn thể chất. Những biểu hiện thường gặp bao gồm nét mặt buồn bã, uể oải, dễ mệt mỏi, không muốn làm việc, và mất hứng thú với các sở thích từng đam mê. Người bệnh thường khó tập trung, mất tự tin, tự đánh giá thấp bản thân. Quá trình suy nghĩ diễn ra chậm chạp, ít ý tưởng, có xu hướng tự trách mình và bi quan về tương lai. Trầm cảm nghiêm trọng có thể dẫn đến suy nghĩ hoặc hành vi tự sát.

Ngoài ra, các triệu chứng về thể chất cũng thường xuất hiện, như mất ngủ, tim đập nhanh, hồi hộp, đau mỏi cơ, sút cân và giảm ham muốn tình dục. Bệnh nhân thường trải qua cảm giác lo âu, căng thẳng, bất an và sợ hãi. Những dấu hiệu này cần được chú ý để có thể nhận biết và can thiệp kịp thời.
Làm gì khi nghi ngờ con em mình bị trầm cảm?
Lắng nghe và chia sẻ với con
- Theo chuyên gia tâm lý trên Askany, bố mẹ cần quan tâm và chăm sóc trẻ, luôn lắng nghe những điều mà con chia sẻ về cuộc sống. Hướng dẫn trẻ đặt ra những mục tiêu phù hợp với khả năng của mình, tránh áp lực kỳ vọng quá lớn về học tập.
- Khi trẻ mắc sai lầm, thay vì trách mắng, hãy nhẹ nhàng khuyên bảo và an ủi, giúp trẻ phân tích đúng sai mà không để trẻ cảm thấy tự ti hay xấu hổ.
Xây dựng thói quen tốt
- Bố mẹ nên tạo ra một gia đình ấm áp và hạnh phúc, nơi trẻ cảm nhận được yêu thương và sự quan tâm.
- Khuyến khích con hình thành thói quen sinh hoạt lành mạnh như ngủ đúng giờ, ăn uống điều độ, và tập thể dục thường xuyên. Những hoạt động này không chỉ giúp trẻ trở nên năng động mà còn giúp trẻ hòa đồng và tránh được cảm giác buồn rầu, lo âu.
Bổ sung dinh dưỡng và vitamin
Bố mẹ nên cung cấp cho trẻ những vitamin và khoáng chất thiết yếu để cải thiện tâm trạng và tăng cường sức khỏe. Một số vitamin và khoáng chất quan trọng cần bổ sung cho con bao gồm:
- Vitamin B: Giúp duy trì sự cân bằng của hệ thần kinh và sản sinh năng lượng cho cơ thể. Người mắc trầm cảm thường thiếu vitamin B, đặc biệt là B1, B6, B9 và B12, dẫn đến cảm giác mệt mỏi và suy nhược.
- Vitamin C: Hỗ trợ hấp thụ axit folic, tăng cường hệ miễn dịch, chống oxy hóa và giảm căng thẳng.
- Vitamin D: Giúp điều chỉnh tâm trạng, ngăn ngừa bệnh trầm cảm theo mùa và hỗ trợ xương phát triển.
- Vitamin E: Bảo vệ tế bào khỏi sự hư hại do gốc tự do, cải thiện tuần hoàn máu và giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Canxi: Giúp điều tiết tâm trạng và giảm cảm xúc lo âu.
- Magie: Ổn định tâm trạng, giảm căng thẳng, và hỗ trợ giấc ngủ ngon hơn.
- Kali: Duy trì cân bằng nước trong cơ thể, điều hòa áp lực máu và hỗ trợ chức năng thần kinh.
Khuyến khích con tìm sự giúp đỡ
Trước tiên, bố mẹ cần giải thích cho con về bản chất của trầm cảm và cho chúng biết căn bệnh nguy hiểm này có thể xảy ra với bất kỳ ai, bất kể độ tuổi hay giới tính. Điều này sẽ giúp trẻ cảm thấy bình thường hơn khi đối diện với những cảm xúc tiêu cực.

Sau đó, hãy khuyến khích trẻ đi khám bác sĩ tâm lý hoặc chuyên gia tư vấn để được chẩn đoán và điều trị. Hãy nói để con hiểu rằng, việc tìm kiếm sự giúp đỡ không phải là một dấu hiệu của yếu kém mà là một hành động dũng cảm và cần thiết để cải thiện tình trạng sức khỏe tâm lý của mình. Các chuyên gia tâm lý tại Askany luôn sẵn sàng đồng hành cùng con, cung cấp các phương pháp điều trị hiệu quả như liệu pháp tâm lý, liệu pháp hành vi nhận thức, hoặc thậm chí là thuốc trong một số trường hợp cần thiết.
Cuối cùng, bố mẹ nên đồng hành cùng con trong suốt quá trình điều trị, và tham gia cùng trẻ trong các hoạt động thư giãn để giúp bé cảm thấy được yêu thương và luôn có người thân bên cạnh.
Trên đây là 8 nguyên nhân trầm cảm của giới trẻ và một số biện pháp để phòng ngừa và điều trị nếu bạn nghi ngờ con mình có dấu hiệu của bệnh trầm cảm. Dù nguyên nhân gây trầm cảm ở giới trẻ có là gì, điều quan trọng nhất là chúng ta cần tạo ra một gia đình, xã hội quan tâm đến sức khỏe tâm thần của con. Nếu con em hoặc người thân đang gặp phải những khó khăn về tâm lý, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia trên Askany.